Dış Ticaret Haddi Dibi Gördü
Bu haftanın dikkatle takip ettiğimiz istatistiklerinden biri Ocak ayı dış ticaret endeksleri idi. Dış ticaret endeksleri dış ticaretimizdeki seyri endeksleyerek dış ticaretin gelişimini daha kolay takip etmemizi sağlıyor. Miktar ve birim değer endeksleri ile ithalat ve ihracatımızın değerinde ya da miktarındaki değişmeleri gözlemleyebiliyoruz.
Aslında Ocak ayında hem dış ticaret istatistiklerinden hem de ödemeler dengesi istatistiklerinden dış ticaretimizde olumsuz giden bir şeyler olduğuna daha önce de değinmiştim. Ocak ayında kurdaki artışa rağmen dış ticaret dengesinde önemli bir dengesizlik göze çarpıyordu.
Ocak ayı ihracat miktar endeksi bir önceki yılın yani 2021’in Ocak ayına göre yaklaşık %10 artmış. Diğer taraftan ithalat miktar endeksindeki artış daha sınırlı kalmış. İthalat miktar endeksi bir önceki yılın Ocak ayına göre sadede %8.1 artmış. Buraya kadar bizim açımızdan olumlu bir manzara var. İhracatımız miktar olarak ithalatımızdan daha fazla artıyor.
Ama madalyonun diğer yüzünde bu ihracatı hangi fiyattan sattığımız meselesi var. Bunu da birim değer endekslerine bakarak görebiliyoruz. Ocak ayında bir önceki yılın Ocak ayına göre ihracat birim değer endeksi yaklaşık %6.5 artmış, ithalat birim değer endeksindeki artış ise çarpıcı: %42.7.
Kısaca ithal ettiğimiz malların fiyatları ihraç ettiğimiz malların fiyatlarından çok daha hızlı bir artış göstermiş. Bunda bizim enerjide dışa bağımlı olmamızın rolü büyük tabi. Malum emtia fiyatlarında hızlı bir artış söz konusu. İthalat birim değer endeksinin alt endekslerine baktığımızda bu daha net ortaya çıkıyor. Yakıtlar alt endeksindeki artış bir önceki yıl Ocak ayına göre %217 olurken, yakıt hariç hammadde alt endeksinde artış %35.5 olmuş. Tabii Ocak ayında Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşın ve hammadde fiyatlarındaki artışın etkileri henüz görünmüyor. Önümüzdeki aylarda, özellikle Mart ayında yaşadığımız emtia rallisinin etkileri daha çok görülecek. Bu durumda ithalat birim değer endeksinin daha da fazla artması kaçınılmaz olacak.
İhracat birim değer endeksi ile ithalat birim değer endeksini oranladığımızda ise dış ticaret haddini buluyoruz. Bulduğumuz oranın 100’ün üzerinde olması ihracat fiyatımızın ithalat fiyatımızdan daha fazla olduğu anlamına geliyor. Ancak bizim için daha dikkatle izlenmesi gereken dış ticaret hadlerimizin nasıl değişim gösterdiği. Eğer dış ticaret hadleri aleyhimize gelişme gösterirse bu zamanla dış ticaret açığımız artacağı konusunda sinyal veriyor. Bu da cari açığın artmasına neden olarak finansman sorunu yaratacağı anlamına geliyor.
Ocak 2022’de dış ticaret haddi tarihi dip bir seviyeye düşmüş. Bir önceki yılın Ocak ayında 97.5 olan endeks 24.7 puan azalarak 72.8 seviyesine inmiş. İthalat birim değer endeksindeki hızlı yükselme endeksin bu kadar düşmesini açıklıyor.
Peki, bu geçici yani emtia fiyatlarındaki artıştan kaynaklanan bir etki mi?
2021 yılında emtia fiyatlarında, özellikle de petrol fiyatlarında artış eğiliminin başladığı doğru. Ancak bizim dış ticaret haddimizdeki bozulma daha öncelere dayanıyor. Şekilde 2013 yılından beri dış ticaret haddimiz gösterilmiş. 2020’nin ikinci yarısından sonra dış ticaret haddimizde bir bozulma göze çarpıyor. Küresel fiyatların, emtia fiyatlarının artmaya başladığı 2021’den sonra dış ticaret hadlerindeki azalmada bir ivmelenme söz konusu. Yani geçici faktörlerin etkisi olsa da dış ticaret hadlerindeki bozulma daha önceden başlamıştı.
Şekil.1 Dış Ticaret Hadleri
İhracatımız artıyor. Bu yıl 250 milyar dolarlık bir ihracat yakalamayı hedefliyoruz. Ancak küresel fiyatların bu kadar arttığı dönemde bile bizim ihracatımızın fiyatı ne yazık ki artmıyor. Yani miktar olarak artıyor evet ama bu artış fiyatlarımızda bir artışa yansımıyor. Diğer taraftan ithalatımızdaki fiyat artışları çarpıcı. Bu da önümüzde cari açığın artacağı bir yıl olacağı sinyalini bize veriyor.
Kısaca, rekabetçi kur ve cari fazla diye çıktığımız bu yolda bu gün düşen dış ticaret hadleri ve hızla artan cari açıkla baş başa kaldık. Üstelik bunlar finansmanın zorlaştığı, küresel likiditenin daraldığı, savaş nedeniyle küresel talepte beklentilerin olumsuza döndüğü bir yılda oldu ne yazık ki.
News