Anasayfa / Gündem / Türk adının geçtiği en eski yazıt

88 kez okunmuştur Yayınlanma: 15 Ocak 2025 10:44 Güncelleme :15 Ocak 2025 10:44

Türk adının geçtiği en eski yazıt

Türk Akademisi, Moğolistan’daki Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğunu doğruladı. Yazıtı "Türk" adının ilk kez geçtiği, Göktürk döneminin en eski yazılı eseri olarak değerlendiriliyor.

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Türk Akademisi, Moğolistan’ın Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğunu ve büyük olasılıkla İkinci Türk Kağanlığı’nın kurucusu İlteriş Kutlug Kağan’ın onuruna inşa edildiğini doğruladı.

Merkezi Kazakistan’ın başkenti Astana’da bulunan Türk Akademisi’nden yapılan açıklamada, Akademi’nin Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü ile işbirliğinde 2019 yılından bu yana Moğolistan’ın Arhangay bölgesindeki Nomgon Vadisi’nde arkeolojik kazı çalışmaları gerçekleştirdiği belirtildi.

Nomgon'daki keşif doğrulandı: Türk adının geçtiği en eski yazıt! - 2

Açıklamada, bu kazı çalışmaları sonucunda 2022’de Göktürk Devleti’nin hükümdarları Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası İlteriş Kutluğ Kağan’ın külliyesi ile yazıtının üst kısmının keşfedildiği hatırlatılarak “Bu yazıtın okunması sonucunda, Göktürk yazısıyla kazınmış 12 satırlık bir metin (“Kutlug Kağan Türk… Tanrı oğlu …”) ve Soğdca yazılmış 6 satırlık bir metin (“Kutlug Kağan…”) tespit edilmiştir. Bu bulgular, anıt külliyenin bir kağanın onuruna yapıldığına dair bilimsel bir dayanak sunmaktadır.” denildi.

2023 yılında bulunan yazıtın alt kısmının da okunduğu ve yazıtın bu kısmında toplam 15 satır bulunduğu aktarılan açıklamada, “Yazıtın alt kısmındaki Göktürk yazısı önemli ölçüde tahrip olmuş ve okunamaz hale gelmiştir. Ancak yazıtın arka yüzünde yer alan Çin hiyeroglifleriyle yazılan metin ise kısmen korunmuştu. Çince metin, yukarıdan aşağıya doğru yazılmış ve satırlar sağdan sola düzenlenmiştir. 3. satırdan 8. satıra kadar olan kısım kısmen okunabilmiştir. Okunan satırlar ise sırasıyla:

3……sol……bitigtaş anıt….

4…….Türk büyük/bogda/….Kutlug…..

5……tören……seçilmiş…….benzer …..

6……..asker……sorumak……

7……doldurmak yok olmak.. ilave etmek….iş…ev….

8……vafat etmek……” ifadeleri kullanıldı.

Nomgon'daki keşif doğrulandı: Türk adının geçtiği en eski yazıt! - 4

Açıklamada, özellikle yazıtın 4’üncü satırında “Türk” sözcüğü ve “Kutlug” unvanı tespit edildiğine dikkati çekilerek şunlar kaydedildi:

“Türk Akademisi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü, Nomgon-2 Anıt Külliyesi’nin Göktürk dönemine ait olduğu ve büyük olasılıkla İkinci Türk Kağanlığı’nın kurucusu İlteriş Kutlug Kağan’ın (682-692) onuruna yapıldığı tespitini doğrulamaktan mutluluk duymaktadır.”

Nomgon'daki keşif doğrulandı: Türk adının geçtiği en eski yazıt! - 5

Yazıttaki Çince metnin çözümlenmesi için İç Moğolistan Üniversitesi’nden alan uzmanlarının çalışmaya dahil edildiği aktarılan açıklamada, Türk Akademisi ile Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü’nün Nomgon Vadisi’ndeki ortak arkeolojik kazı çalışmalarının devam edeceği bildirildi.

Bilge Kağan ile Kül Tigin’in babası İlteriş Kutluğ Kağan’ın 7. yüzyıla ait söz konusu yazıtı “Türk” adının ilk kez geçtiği, Göktürk döneminin en eski yazılı eseri olarak değerlendiriliyor.