30 milyar dolarlık teşvik hangi alanlara verilecek?

Ekonomi’de yer alan habere göre, 2030 yılına kadar elektrikli araçlar, batarya, çip, güneş, rüzgar ve Ar-Ge alanlarında yapılacak yatırımlar için toplam 19,7 milyar dolarlık destek sağlanacak. Daha sonra çıkılacak çağrılarla birlikte toplam destekleme bütçesi 30 milyar doları bulacak. Yatırımcılara; ücretsiz yatırım yeri, gerekli ürünlerde kamu alım garantisi, enerji faturasının yüzde 50’sine kadarlık kısmın karşılanması gibi geniş kapsamlı teşvikler verilecek. Yüksek öncelikli teknoloji alanlarında, özel projelere kapsamlı destek ve teşviklerin sağlandığı HIT-30 olarak adlandırılan sistem kapsamındaki projeler, hâlen yürürlükte olan Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında verilen teşvik unsurlarından yararlandırılacak. HIT-30 kapsamında; mobilite, sağlıklı yaşam, haberleşme ve uzay, yerli imalat, dijital teknolojiler, yarı iletkenler, yeşil enerji ve değer zinciri olmak üzere toplam 8 öncelikli yatırım alanı belirlendi. Bu alanlarda 33 yatırım konusu belirlendi.

■ Destekler 2032’ye kadar sürecek

HIT-30 Programının sunduğu imkân ve desteklerden 31 Aralık 2025 tarihinden önce başlayan yatırımlar yararlanabilecek. Program kapsamında desteklenmesi planlanan proje sayısı ve büyüklüğü, üretim kapasitesi ve niteliği gibi hususlar, yatırım konusu özelinde farklı olacak. HIT-30 kapsamında tanımlanan özel teşvik paketlerinden yararlanma süresi yatırımın konusuna göre 2030- 2032 yıllarında sona erecek. Her bir yatırım konusu için yatırımlar gerçekleştikçe, hedeflere ulaşılma seviyesine göre özel ayrıcalıklar kademeli olarak azaltılacak ve sonlandırılacak. Belirli bir yatırım alanında hedeflenen proje sayısı ve kapasite büyüklüğüne ulaşıldığında o yatırım alanı için HIT-30 programı kapsamında yeni destek başvuruları alınmasına son verilecek.

ÇAĞRIYA ÇIKILAN 6 TEMEL ÜRETİM ALANI

I-HIT-ELEKTRİKLİ ARAÇLAR-5 milyar dolar

Yıllık asgari 150 bin elektrikli araç üretimi kapasitesi sağlayacak, yüksek yerli katkı oranına sahip, Ar-Ge merkezi kurulumunu da içeren yeni yatırımlar desteklenecek. Belirli sayıda araç için gümrük vergisi muafiyeti ve/veya yüzde 15’e varan hibe desteği, yüzde 80’e kadar vergi teşviki, istihdam desteği, vergi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, finansman desteği.

II-HIT-BATARYA 4.5 milyar dolar

Türkiye’nin özellikle Avrupa pazarına yönelik ihracat potansiyelini değerlendirecek seviyeye getirilmesi amaçlanıyor. Toplam 4.5 milyar dolar destek sağlanacak. Ar-Ge yatırımlarını da içeren 80 GWh’lık üretim kapasitesi oluşturulacak. Yatırımlarda en az 5 GWh kapasite yanı sıra, hücre dahil üretim şartı aranacak. 2030 yılına kadar üretilecek MWh başına 6 bin dolara kadar hibe desteği sağlanacak. Hibe oranı yüzde 25, vergi teşviki yüzde 60’a kadar olabilecek. Vergi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, finansman desteği sağlanacak.

III-HIT-ÇİP 5 milyar dolar

Toplam 5 milyar dolarlık destek bütçesiyle, 65nm veya daha ileri teknolojide yıllık en az 1 milyon pul üretimi kapasitesinin oluşturulması hedefleniyor. Çağrı kapsamında çip değer zincirinin ingot, wafer, test ve paketleme gibi unsurlarını kapsayan yatırımlar da desteklenecek. Çip yatırımına yüzde 30’a kadar sermaye katkısı, yüzde 10’a varan hibe, yüzde 80’e varan vergi teşviki ile yatırım yeri tahsisi, istihdam desteği, vergi muafiyeti ve finansman desteği verilecek.

IV-HIT-Güneş 2.5 milyar dolar

Yüksek yerli katkı ve Ar-Ge merkezi yatırımlarını da içeren toplam 15 GW’lık hücre üretim kapasitesi oluşturulması hedefleniyor. Bu kapsamda, ingottan başlayan hücre üretimine yönelik yatırımlarda asgari 5 GW’lık üretim kapasitesi istenecek. Başka bir ifade ile program ile en az 3 yatırım projesinin hayata geçirilmesi öngörülüyor.

V-HIT-Rüzgar 1.7 milyar dolar

Bütçe ile yeni teknolojiler, off shore türbinler gibi büyüyen alanlar ile türbinin kritik bileşenlerinin üretimine yönelik projeler desteklenecek. Entegre OEM yatırımları, türbinin kritik bileşenlerine yönelik yatırımlara yüzde 20’ye varan hibe, yüzde 60’a varan vergi teşviki verilecek. İstihdam destekleri, vergi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi ile finansman desteği olacak.

VI-HIT Ar-Ge 1 milyar dolar

Toplam 1 milyar dolarlık hibe destek bütçesiyle, öncelikli teknoloji alanlarına odaklanan 10 küresel ölçekli Ar-ge merkezinin kurulması hedefleniyor. Proje kapsamında AB Endüstriyel Ar-Ge Yatırım Puan Tablosu sıralamasında ilk 1000 firma içinde yer alan firmaların en az 250 Ar-Ge personeli istihdam sağlayacak Ar-Ge merkezi yatırımları desteklenecek. Personel giderlerinin yüzde 50’sine kadar hibe, Ar-Ge işbirliklerine hibe, kurumlar vergisi istisnası ve vergi muafiyetleri sağlanacak.

PROJELERDE ARANAN NİTELİKLER

1-Yeni teknolojileri odağa alması

Geleneksel teknolojilere dayalı, pazara girişi zorlaştıran, oturmuş ve yoğun rekabet koşullarının hâkim olduğu, gelişim trendi negatif yönlü olan ürünlere yapılacak yatırımlar Programın kapsamında desteklenmeyecek.

2-Rekabet için gerekli ekonomik ölçeğe sahip olacak

Projelerin sadece ulusal boyutta değil, küresel boyutta da rekabetçiliğe sahip olması hedefleniyor. Bu kapsamda Ar-Ge ve yenilik kapasitesi, tedarik zinciri yönetimi, birim maliyetler gibi parametrelerde kritik ölçeğin yakalanması aranacak.

3-Teknik yetkinlik ve mali yeterlilik, uluslararası paydaşlarla ortaklık

Yatırımlarda, yatırımcılarda güçlü finansal yapı ve ilgili alanda yeterli tecrübe aranacak. Bu kapasitenin tesisinde, uluslararası düzeyde yetkinliği bilinen paydaşlarla stratejik iş birliği ve ortaklıklar yapılması, projenin başarısında destekleyici bir unsur olarak değerlendirilecek.

4-Teknolojik kazanım boyutu içerecek, fikri haklara sahip olma aranacak

Ürüne, üretim süreç ve teknolojilerine dair bilgi-birikim ve fikri ve sınai mülkiyet haklarına sahip olunması önemli bir kriter olacak. Bu niteliği teknoloji transferini içeren iş birlikleri ya da Ar-Ge faaliyetleri yoluyla sağlayan projelere öncelik verilecek.

5-Stratejik katma değer

Değerlendirmede sadece üretim değil, ilgili teknoloji alanında değer zinciri entegrasyonuna imkan veren kazanımlar göz önünde bulundurulacak.

KRİTİK TEŞVİKLER

A-Kamu alım garantisi verilecek

Kamunun alım gücüne sahip olduğu ürünler için, yatırım kapsamında projeye kaldıraç etkisi oluşturacak miktarda kamu alım garantisi sağlanabilecek.

B-Enerjide %50 hibe

Belirli bir süre ve limite bağlı kalınarak enerji faturalarının %50’sinin devlet tarafından ödenmesi şeklinde uygulanacak.

C-Yatırım yeri desteği

HIT-30 Programına özel olarak bu yatırım alanları, alternatifli edinim modelleri ile ücretsiz veya indirimli olarak tahsis edilebilecek.

D-Sermaye katkısı sağlanacak, faiz giderleri karşılanacak

HIT-30 kapsamındaki yatırımlara özel olarak sermaye katkısı, uygun faizli yatırım kredisi, faiz giderlerinin karşılanması gibi finansman destekleri sunulacak.

E-Teşvikleri SAİK belirleyecek

Proje kapsamında verilecek teşviklerin miktarını; Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Hazine ve Maliye Bakanı, Ticaret Bakanı ile Strateji ve Bütçe Başkanından oluşan Sanayileşme İcra Komitesi (SAİK) belirleyecek.

Komite, yatırım konuları özelinde, kamu alım garantilerinden mevzuat düzenlemeleri gibi konularda karar verecek.

I-Yarı İletkenler: 1-Çip üretimi, 2-Çip üretimi için ingot ve wafer, 3-Çip paketleme ve test, 4-Mikro elektro mekanik sistemler

II-Mobilite: 1-Elektrikli araçlar,2- Hidrojen yakıtlı araçlar, 3-Mobilite için batarya, 4-Elektrikli hızlı raylı sistemler, 5-Mikro mobilite hava araçları, 6-İnsansız; kara/hava/deniz taşıtları

III-Yeşil Enerji: 1-Yeşil hidrojen üretimi, 2-Elektrolizör, 3-Rüzgar enerjisi sistemleri, 4-Güneş enerjisi hücresi, wafer ve ingot, 5-Enerji depolama için batarya, 6-Batarya bileşenleri, 7-Yüksek teknolojide kritik madenlerin işlenmesi

IV-İleri İmalat: 1-Endüstriyel robotlar ve insansız araçlar, 2-Eklemeli imalat makineleri, 3-Yüksek teknoloji ürünleri için makineler.

V-Sağlıklı Yaşam: 1-Biyoteknolojik ilaçlar, 2-Yenilikli sağlık teknolojileri, 3-Akıllı tıbbi cihazlar, 4-Teknolojik gıdalar

VI-Dijital Teknolojiler: 1-Büyük dil işleme modelleri, 2-Dijital ürün ve hizmetler(arama motorları, navigasyon uygulamaları), 3-Bulut hizmetleri sunulan büyük ölçekli veri merkezleri

VII-Haberleşme ve Uzay: 1-Alçak yörünge uydu sistemleri, 2-Yeni nesil haberleşme altyapıları, 3-Akıllı haberleşme cihazları

VIII-Değer Zincirini Tamamlayıcı Yatırımlar: (Yukardaki 7 yeksek teknoloji alanında değer zincirini tamamlayacak, geliştirecek, sürdürülebilirliğini garanti altına alacak yatırımlar)

1-Değer zincirinde dikey tamamlama yatırımları,

2-Stratejik hammadde yatırımları,

3-Tedarikçi geliştirme