COVID 19 Salgınının Ekonomik Etkileri ve Tobin Vergisi

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Dünya konjonktürü ile birleÅŸince, ülkemizde yaÅŸanan Covid 19 salgının ekonomik etkilerinin arasında döviz ve altın fiyatlarının artması, faiz oranlarının enflasyona göre negatif oranlara düÅŸmesi ve yılbaşından beri Türkiye’den 10 milyar Dolardan fazla para çıkması yer almıştır. Bu durum bir taraftan döviz ve altında spekülatif hareketlerin artmasına, diÄŸer taraftan da açıklanan ekonomik destek paketlerine kaynak bulunmasının zorlaÅŸmasına yol açmıştır.

Ä°ÅŸte bu ortamda ekonomi yönetimi tarafından Covid 19 salgınının ekonomik etkilerini en aza indirmek için vatandaÅŸa, esnaf ve firmalara verilen desteÄŸe ek kaynak saÄŸlamak üzere Ramazan Bayramının ilk gününde finansman bonolarında gerçek kiÅŸiler için stopaj oranı yüzde 10’dan yüzde 15’e çıkarılmıştır. Kurumsal yatırımcılar için ise finansman bonolarında stopaj oranı yüzde sıfır olarak uygulanmaya devam edecek. Aynı amaçla altın ve döviz almak isteyenlere, banka, yetkili müessese (döviz büfeleri) ve diÄŸer finansal kuruluÅŸlar tarafından satılan dolar, euro vb. yabancı paralar ile yine bankalarda açılan altın mevduat/yatırım hesapları için fiziki olmayan altın satış tutarına uygulanan Banka Sigorta ve Muamele Vergisi (BSMV) oranı da binde 2’den yüzde 1’e artırılmıştır. Böylece Tobin Vergisi ülkemizde etkin bir ÅŸekilde uygulamaya konulmuÅŸtur.

Tobin Vergisi esas olarak kısa süreli spekülatif para hareketlerinin ekonomide yaratmış olduÄŸu tahribatı mininize etmek amacıyla tüm geliÅŸmiÅŸ ülkelerin yabancı para iÅŸlemlerinde binde beÅŸ gibi bir oranda vergi alınması yönünde bir uygulamayı içermektedir. Vergi oranının düÅŸük olarak tutulmasının nedeni, kısa süreli olarak spekülatif amaçla döviz hareketliliÄŸinden kar elde etmek isteyen yatırımcı için vergi yükü getirilerek maliyet oluÅŸturulması sonucunda kur hareketliliÄŸinin önüne geçilebilmesidir. Anlaşılan ülkemizde son haftalardaki aşırı dalgalanma sonucunda Merkez Bankasının swap iÅŸlemleri sonucunda döviz kurunun nispeten düÅŸmesi ile bu seviyelerde istikrar kazanmasını saÄŸlamak istenmektedir.

Tobin Vergisinin uygulanmasındaki ana amaç her ne kadar kur dalgalanmalarının önüne geçmek olsa da esasında arka planında uzun vadeli yatırımları da özendirerek ekonomik büyümenin devamlılığını saÄŸlamak olduÄŸu yorumu da yapılabilir. Ayrıca, vergi yoluyla sıcak paraya yönelen kısa vadeli para ve maliye politikalarının önüne geçilmesi de Tobin Vergisi uygulamasından beklenen yararlardan birisidir. Son olarak, Tobin Vergisinin esas amacı her ne kadar kamu maliyesine gelir saÄŸlamak olmasa da organize ve iÅŸlem hacmi yüksek piyasalar açısından kısa süreli iÅŸlemlerden alınacak olan verginin gelir etkisi yaratması da beklenebilir.

Tobin Vergisi sermaye hareketlerinin yoÄŸun olduÄŸu çeÅŸitli ülkelerde sürekli gündemde olmuÅŸ ve tartışılmıştır. Söz konusu vergi belli dönemlerde farklı isimler ile Fransa, Åžili, Malezya ve en son Brezilya’da uygulandığı bilinmektedir.

Tobin Vergisinin olumlu etkileri ve avantajları ÅŸu ÅŸekilde açıklanabilir:

1. Spekülatif amaçlı döviz hareketlerini önlemesi ve döviz piyasasındaki oynaklığı azaltması: Covid 19 salgınıyla birlikte döviz piyasalarındaki oynaklığın azaltılması bir hayli önem taşımaktadır. Tobin vergisinin en büyük avantajı, spekülatif amaçlı uluslararası döviz hareketlerini yavaÅŸlatması ve böylece döviz piyasalarında ortaya çıkan oynaklığı azaltmasıdır. ÖrneÄŸin, Tobin vergisi oranının % 1 olması durumunda döviz iÅŸlemi haftada 1 kez yapıldığında yıllık efektif Tobin vergisi oranı % 104 olurken; ayda 1 kez yapılması durumunda % 24’e ve yılda bir kez yapılması durumunda % 2’ye düÅŸmektedir. Ä°ÅŸlem sayısı arttığı zaman tahakkuk eden verginin miktarı da artacağından spekülatif amaçlı iÅŸlemlerin üzerine ciddi bir mali yük oluÅŸacak ve yatırımcılar uzun vadeli yatırımları tercih edeceklerdir.
2. Verginin gelir yaratma potansiyeli: Tobin Vergisinin temel amacının vergi geliri yaratılması olmamasına karşın, finans piyasalarındaki iÅŸlem hacmi ve miktarı göz önünde bulundurulduÄŸunda; önemli tutarda vergi hasılatının söz konusu olacağı tahmin edilmektedir.
3. Para politikası araçlarının etkinliÄŸinin artması: Verginin uygulanması ile düzenleyici kurumların para politikası araçlarını kullanırken döviz kurlarındaki deÄŸiÅŸikliklere olan bağımlılıkları azalacağından uygulanan uzun vadeli politikalarının etkinliÄŸinin artması beklenmektedir.

Buna karşılık Tobin Vergisinin olumsuz etkileri ve dezavantajları şu şekilde belirtilebilir:

1. Verginin uygulanma sorunu: Tobin vergisinin etkin bir ÅŸekilde uygulanması mümkün deÄŸildir. Çünkü geliÅŸmiÅŸ piyasalara sahip bir ülke bu vergiyi koyması halinde sermayenin diÄŸer ülkelere kaçma ihtimali vardır.
2. Optimum vergi oranı sorunu: Söz konusu vergi oranının düÅŸük belirlenmesi durumunda verginin caydırıcı etkisi azalacak ve sermaye hareketliliÄŸi arzu edilen düzeyde önlenemeyecektir. Vergi oranının yüksek belirlenmesi durumunda ise aşırı stabilizasyon söz konusu olacak ve piyasaların daralması gündeme gelecektir.
3. Ticaretin ve bazı finansal piyasaların olumsuz etkilenmesi: Ä°ÅŸ yapış ÅŸekilleri gereÄŸince organize piyasalarda günlük olarak döviz vb… finansal iÅŸlem tesis etmek zorunda olan firmalar, ilave bir vergi yükü ile karşılaÅŸacaklardır. Söz konusu husus özellikle KOBÄ° sınıfında olan iÅŸletmeleri olumsuz etkileyecektir. Ayrıca orta ölçekli bankaların finansal piyasalardan borçlanma maliyetlerinin olumsuz etkilemesi de muhtemeldir.
4. Zamanlama sorunu: Verginin münhasıran uygulanması ile vergi yükünden kaçınmak isteyen spekülatif yatırımcılar ülke piyasalarını terk edeceklerdir. Bu durum ise sıcak para çıkışına sebep olacaktır.
5. Denetim zorluÄŸu: Verginin organize finansal piyasalarda uygulamalarına iliÅŸkin etkin bir denetimin mümkün iken, organize olmayan piyasalarda denetimin nasıl gerçekleÅŸtirileceÄŸi tartışma konusudur. Ayrıca spekülatif iÅŸlemlerin organize olmayan piyasalara kayma ihtimali söz konusu olacak, bu durum da kayıt dışılığı artıracaktır.

GörüldüÄŸü gibi Tobin Vergisinin dezavantajları avantajlarından daha fazladır. Bu nedenle bu vergi çok tartışılmasına raÄŸmen çok az ülkede uygulama denemeleri olmuÅŸtur. Bunların da çoÄŸunda belli bir süre uygulandıktan sonra vazgeçilmiÅŸtir. Ülkemizde de son dönemde yaÅŸanan kur hareketliliÄŸinin önlenmesi ve ekstra vergi geliri saÄŸlanması amacıyla getirilen Tobin Vergisi uygulaması geçici bir süre için mi olacak, yoksa devamlı bir ÅŸekilde mi uygulanacak zaman gösterecektir.

Yılbaşından bu yana ülkemizden çıkan sıcak para miktarı 10 milyar Doları aÅŸtığı dikkate alınırsa, bu verginin getirilmesi ile piyasalarda bulunan dövizin çıkışının hızlanması yönünde bir etki yaratabilir. Bu durumda ithalata dayalı üretim yapan sektörlerde finansman sorunları baÅŸ gösterebilecek ve bu durum üretimde daralmaya neden olarak ekonomik büyümeye negatif yönde etki edebilecektir. Ayrıca, ülkemizden olacak olası bir hızlı döviz çıkışı durumu, reel sektör açısından ilave bir kur baskısı oluÅŸturarak üretim maliyetlerinin artmasına ve sonucunda enflasyonun artmasına sebep olabilecektir. Bu nedenlerden dolayı ülkemizde uygulamaya konulan Tobin Vergisinin Covid 19 salgını ile mücadele dönemine has ve geçici bir tedbir olacağını beklemekteyiz.

Bir musibet, bin nasihatten iyidir…