COVİD-19 VE İSPANYOL GRİBİ ÇIKARIMLARI

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

 Yeni yayınlardan 2019 yılında Journal of Preventive Medicine and Hygiene dergisinde yayınlanan bir araÅŸtırma, 100 yıl önceki salgından çıkarılması gereken önemli dersler olduÄŸunu gösteriyor.

Dünya nüfusu bugün 7.8 milyara ulaÅŸtı. O dönemde ise sadece 1.8 milyardı.

“Ä°spanyol Gribi Pandemisi: 1918’den yıl sonra çıkarılacak bir tarih dersi” isimli çalışma, içinde bulunduÄŸumuz COVID-19 salgınında bize yol gösterebilecek önemli ipuçları veriyor.

Bugünün Dünyası salgının çok daha kolay ve hızlı yayılabileceÄŸi, ulaşımın ve yer deÄŸiÅŸtirmenin daha fazla olduÄŸu bir düzeni yaşıyor.

Ä°spanyol gribi, 1918 yılında Ä°spanya, Fransa, Ä°ngiltere ve Ä°talya’dan baÅŸlayarak Dünya’ya yayıldı. Dünya önemli bir zaman dilimindeydi ve 1. Dünya Savaşını yaşıyordu.  Salgın 2 kez zirve yaptı, yaÅŸlı ve çocukları çok etkiledi.

Ä°spanyol grip pandemisi Dünya’da 50 milyon insanın yaÅŸamını yitirmesine yol açtı. Pandemi çok büyük sosyo ekonomik sonuçlara neden oldu. Yanı sıra genç yetiÅŸkinler de salgından etkilendi.

Pandemiyi yaÅŸayan ülkelerin saÄŸlık otoriteleri, toplumda paniÄŸe yok açmamak amacıyla hastalıktan etkilenen ve ölen insanların sayısını açıklamadı. Bu nedenle veriler çok da saÄŸlıklı deÄŸildi.

Hastalıkla mücadelede ilk tedbirler AÄŸustos 1918’de alınıyor ve 6 ay içinde salgın kontrol altına alınıyor. Ancak önlemlerin kaldırıldığı ülkelerde hastalık tekrar salgına yol açıyor ve dünya genelinde 1920 yılına kadar farklı bölgelerde görülmeye devam ediyor.

Ä°spanyol Gribi Salgınında kayda geçmiÅŸ ilk olgu ABD’de, askeri bir kampta baÅŸlıyor. Daya sonra 1. Dünya Savaşı devam ederken Fransa, Ä°ngiltere, Ä°talya ve Ä°spanya’da yayılıyor. Fransız ve Ä°ngiliz birliklerinin çoÄŸunda grip görülse de hastalık hafif ve kısa süreli seyrettiÄŸi, ölüm oranı mevsimsel griple yakın olduÄŸu için ciddi tedbirler alınmıyor. Bu ilk dalga olarak anılıyor.

Asıl etkisi 1918 yaz aylarında görülüyor.  Buna 2. dalga deniliyor ve 1.5 ay gibi bir sürede Amerika kıtasının tamamına, Batı ve Güney Afrika’ya, Avrupa’ya, Rusya’ya ve Asya’ya yayılıyor. Ä°kinci dalgadaki ölüm sayısının çok yüksek olması nedeniyle birçok ülkede ciddi tedbirler alınıyor, bunun neticesinde yıl sonunda salgın kontrol altına alınıyor.

Salgında 1919 yılına gelindiÄŸinde, önlemleri kaldıran Avustralya’da yeniden baÅŸlıyor. Daha sonra New York, Paris ve Japonya’da etkili oluyor ve 1920 yılına kadar etkisini sürdürüyor.

Ä°spanyol Gribinin en ağır etkilediÄŸi yaÅŸ grupları yaÅŸlılar ve çocuklar oluyor. O dönemin imkanları ve savaÅŸ ortamı nedeniyle hastalığın ne kadar yayıldığı ve gerçek ölüm oranları tam olarak belirlenememiÅŸ.

Ä°lginç olan hastalığa bir virüsün yol açtığı tıpkı COVÄ°D-19 gibi.  Bu ancak 1930 da saptanabiliyor ve 1933 yılında virüs izole ediliyor. Yani tam 10 yıl aradan sonra sonuca ulaşılıyor.

Neden İspanyol Gribi? Bu ismi nereden almış?

Ä°spanya, 1. Dünya Savaşı’na katılmayan tarafsız ülkelerden birisi. Bu nedenle salgınla ilgili haberlerin özgürce yayınlanması mümkün oluyor. DiÄŸer Avrupa ülkelerinde basın salgının yayıldığına dair haberleri paylaÅŸmaktan kaçınıyor zira katı bir baskı yaÅŸanıyor. Bize benziyor durum deÄŸil mi?

Acıklı olan, gazetelerin salgınla ilgili haberlere sıkça ve geniÅŸ yer vermesi pandeminin Ä°spanya’da baÅŸladığı algısını yaratıyor. Bu algı ile adı tarihe Ä°spanyol Gribi olarak geçiyor.

O dönemde hastalığa karşı kullanılabilecek aşı veya antiviral ilaç olmadığından tek etkili silah toplumsal saÄŸlık tedbirleri oldu ve salgın bu ÅŸekilde durduruldu.

Salgının 6. ayında alınan ilk tedbir olarak, Avrupa ülkelerindeki askeri birlikler ve okullar gözlem altına alındı.

Åžüpheli olguları bildirme zorunluluÄŸu getirildi. Avrupa’da tedbirler kademeli olarak arttırıldı ve daha çok ülkede uygulanmaya baÅŸlandı.

Ä°badet amaçlı toplantılar yasaklandı veya kısıtlandı.

Toplu taşımada taşınacak yolcu sayıları sınırlandırıldı, toplanma ile ilgili eylemler yasaklandı. Kilise, sinema, tiyatro ve benzer etkinliklerin düzenlendiÄŸi alanlar dezenfekte edildi.

Yerel saÄŸlık ocakları yoksul insanlara temiz su ve sabun saÄŸladı, kanalizasyon hizmetleri arttırıldı, süt ve diÄŸer gıda ürünlerine yönelik denetimler sıkılaÅŸtırıldı, sokakta tükürmek yasakladı. Bu önlemlerden hangisinin ne kadar etkili olduÄŸunu belirlemek zor.

Günümüz pandemisine bir geçiÅŸ yaparsak çıkarımlar neler olabilir?

Gönüllü ve zorunlu karantina ve izolasyon uygulamaları, Ä°spanyol Gribi’nin daha fazla yayılmasının önünü kesti. Ancak hastalık 2 yıl boyunca dünya genelinde milyonlarca insanın ölmesine neden oldu ve bugün yaÅŸadığımız salgına ışık tutan birçok ders çıkarmamızı saÄŸladı.

En önemli çıkarımlardan biri, salgının geçtiÄŸini düÅŸünerek zamanından önce kaldırılan veya hafifletilen tedbirlerin, salgının tekrar patlamasına yol açtığı. Åžu anda baÅŸta ABD olmak üzere birçok ülkedeki artışta olan COVID-19 vakaları, ne yazık ki aynı hatanın tekrar ettiÄŸini gösteriyor.

Sonuç olarak: Yolumuz uzun, önlemleri almak ve sürdürmek gerekiyor. Olgu sayısını gizlemek çözüm deÄŸil, gerçekleri bilmek ve önlemleri artırarak sürdürmek gerekiyor.

Ä°zolasyon, hijyen, takip, maske kullanımı gibi stratejilerin salgın hastalıkların yayılmasını önlemekteki etkisini bilmek ve bilmeyenlere yine yeniden anlatmak gerekiyor. Aşı ve antiviral ilaç konusunda çalışmalar var ama fazlaca umutlanmamak gerekiyor. Süre uzayabilir.