Döviz Kuru Geçişkenliği Ortalama %41’e Yükseldi

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Bilindiği üzere bir ekonomide enflasyonu etkileyen birçok unsur vardır. Bu unsurlardan biri de döviz kurlarında meydana gelen değişmelerdir. Döviz kurlarının enflasyon üzerinde doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki etkisi vardır. Kurların enflasyon üzerine doğrudan etkisi ithal edilen mallar ve girdiler yani ithal ara malları aracılığıyla gerçekleşir. Diyelim ki kurda bir artış gerçekleşti. Bu durumda ithal edilen malların ve girdilerin fiyatları artar. Özellikle ithal girdi fiyatlarındaki artış ülke içi üretim maliyetlerinin artmasına neden olacaktır. Maliyetleri artan üreticiler de bu maliyet artışını sattıkları malların fiyatlarına yansıtmaları sonucunda ülke içi fiyatlarda doğrudan bir artış gerçekleşecektir. Bu nedenle bir ülkede üreticiler ne kadar çok ithal ara malı kullanıyorlarsa ve tüketiciler de ne kadar çok ithal mal tüketiyorlarsa kurların enflasyon üzerine doğrudan etkisi o kadar fazla olacaktır.

Türkiye ekonomisinde kurların enflasyona etkisi en çok bu yolla yani maliyet kanalı ile gerçekleşmektedir. Ülkemizde ithal ara mallarına ve özellikle de ithal enerjiye olan yüksek bağımlılık nedeniyle kurlardaki artış ithal girdi fiyatları aracılığı ile enflasyonu artırmaktadır. Dolayısıyla ülkemizde ihracatın ithalata bağımlılığının bir diğer deyişle ithal ara malına olan bağımlılığının azaltılması kurların enflasyonu artırıcı etkisini de sınırlandıracaktır.

Döviz kurundaki değişmelerin enflasyon üzerindeki dolaylı etkisi ise ihracat kanalı ile gerçekleşmektedir. Kur artışı sonucu yerli paranın değer kaybetmesiyle ülke içinde üretip sattığımız ihraç mallarımız ucuzlayacak ve böylelikle yurt dışı ülkelerin ihraç mallarımıza talebi artacaktır. Ayrıca kur artışı ile tüketicilerin ithal mal satın almak yerine ülke içinde üretilen ithal ikame mallarına ve ihraç mallarına yönelmesiyle ülke içinde üretilen mallara talep bu kez de kendi vatandaşlarımızın talebinden dolayı artacaktır. Sonuç olarak ülke içinde üretilen ihraç mallarının talebinin artması ülke içi fiyatlarının da artmasına neden olacaktır.

Ekonomiler için döviz kuru değişmelerinin enflasyona hangi hızda ve ne ölçüde yansıyacağı bir diğer önemli konudur. Ekonomide bu yansıma “döviz kuru geçiş etkisi” ile açıklanmaktadır. Döviz kuru geçiş etkisi temelde döviz kurunda meydana gelen % 1’lik değişimin enflasyon üzerinde yarattığı % değişimi ölçer. Bir diğer deyişle bu kavram bize kurdaki bir birimlik artış enflasyonu ne kadar artırır bunu gösterir.

Türkiye ekonomisinin son dönemlerde en büyük sorunlarından biri de hiç kuşkusuz kurlarda meydana gelen artışlar ve bunun ekonomiye olumsuz etkileridir. Konumuzla bağlantılı olarak son dönemde artan kurlar geçiş etkisi ile enflasyonu artırıcı etki yaratmaktadır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Nisan 2021’de yayınladığı son enflasyon raporunda da belirttiği gibi kur artışlarına bağlı TL’de meydana gelen değer kayıpları döviz kurunun yıllık enflasyona katkısını artırmıştır. Bu bağlamda Türkiye ekonomisinde döviz kurunun geçiş etkisi ortalama olarak %40-45 civarında oldukça yüksek seyretmektedir. 2006-2021 dönemi için yapılan hesaplamada imalat sanayi fiyatlarından tüketici enflasyonuna geçişin yani kur geçişkenliğinin ortalama %41 düzeyine ulaştığı görülmüştür. Bu şu anlama gelmektedir, kurda meydana gelen her bir birimlik artış yukarıda değindiğim mekanizmalar aracılığı ile enflasyonu 0,41 birim artırmaktadır.

Son aylarda kurun özellikle hizmetler grubu içerisinde yer alan kişisel ulaşım araçlarının bakım ve onarımı, sağlık hizmetleri ve paket tur gibi hizmetlerin fiyatlarını önemli ölçüde artırdığı tespit edilmiştir. Yine gıda grubunda ithal girdi oranı oldukça yüksek olan bakliyat, katı ve sıvı yağlar gibi mal fiyatlarında da kur kaynaklı önemli artışlar yaşanmıştır.

TCMB’nin son raporunda belirttiğine göre döviz kurunun enflasyona etkisinin büyüklüğü ve hızı ekonomik koşullara göre değişiklik gösterebilmektedir. Bir ülke ekonomisindeki talebin canlı olup olmaması, döviz kurunun durumu, enflasyon beklentileri ve ülkede yaşanan kur şokunun büyüklüğü döviz kurundaki değişmelerin enflasyon üzerindeki etkisini değiştirebilmektedir. Örneğin TCMB’nin elde ettiği bulgulara göre kredi büyümesi yüksek ve talep canlı ise bu durumda döviz kurunun enflasyon üzerindeki etkisi artmaktadır. Bu bağlamda Türkiye ekonomisinde son aylarda dayanıklı mal fiyatlarında kur etkisinin yüksek olduğu gözlemlenirken, pandemiden en çok olumsuz etkilenen ve düşük talepli giyim fiyatlarında ise kur etkisinin daha düşük olduğu görülmüştür. Buradan şu anlaşılmaktadır; son aylarda Türkiye ekonomisinde döviz kurunun enflasyon üzerindeki etkisinin büyüklüğü sektör bazında da değişiklik göstermektedir.

Son olarak şuna değinmek isterim; TCMB’nin fiyat istikrarı hedefine ulaşabilmek için enflasyon hedeflemesi bağlamında döviz kuru geçiş etkisini de hesaba katan para politikalarını uygulamaya koyması gerekeceğinden, kurların enflasyon üzerindeki artan etkisinden dolayı TCMB’nin fiyat istikrarını sağlamada işi daha da zorlaşmış görünmektedir.