Emtia fırtınası 2023’te devam edecek mi?

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Rusya Ukrayna savaşı ve yükselen enerji fiyatlarının etkisiyle özellikle 2022’nin ilk çeyreÄŸinde emtia fiyatlarında rekor üstüne rekor kırıldı. Bunun en önemli nedenlerinden biri Rusya’nın enerji, tarım emtiaları ve metallerin üretiminde önde gelen ülkeler arasında yer alması olurken, yükselen enerji maliyetleri ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar da bu yükseliÅŸlerde önemli rol oynadı.

Ülkelerin sanayi ürünleri, özellikle gıda ihracatına yönelik uygulanan kısıtlamalar ve korumacı politikalar da sert dalgalanmalara neden oldu.

Emtia piyasasında sadece jeopolitik riskler ve arza yönelik endiÅŸeler etkili olmadı. Emtia piyasasında iÅŸlem gören birçok ürün ve araç, 2022’de tarihi zirveleri veya 10 yılın zirvelerini görmesine karşın yılı düşüşle tamamladı.

Emtiaları baskılayan unsurlar

Rusya-Ukrayna savaşındaki ÅŸiddetli çatışmalara karşın Çin’de Kovid-19 salgınına yönelik devam eden endiÅŸeler, baÅŸta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak üzere merkez bankalarının sıkılaÅŸma politikaları, resesyon endiÅŸeleri ve dolara olan talebin artması emtiaları geçen yıl baskıladı.

Jeopolitik riskler ve arza yönelik sıkıntılar emtia fiyatlarını yukarı, Kovid-19 salgını, bankaların sıkı para politikalarına başlaması ve küresel ekonomideki durgunluk endişeleri de fiyatları aşağı çekti.

Emtia piyasasındaki oynaklıkla beraber fiyatlamaların zorlaşması ekonomik aktiviteye ilişkin endişeleri beraberinde getirdi.

ABD ekonomisi için resesyon riski bu yıl güçlenirken, son 40 yılın en yüksek enflasyonuyla mücadele için agresifleşen para politikasının ülkeyi resesyona sokacağına ilişkin endişeler de tırmandı.

Yüksek enflasyon karşısında önde gelen merkez bankalarının, ülkelerin resesyona girmesi olasılığına karşın ne gerekiyorsa yapılacağına yönelik tutumu da emtia piyasasındaki iştahı törpüledi.

Rusya ile yaşanan doğal gaz krizi de özellikle ülkeleri resesyonla karşı karşıya getirdi.

– Bakır ve pamuk, küresel ekonomiye iliÅŸkin ana gösterge niteliÄŸi taşıyan iki emtia oldu

Emtia piyasasında 2022’de ürün bazlı ayrışmalar dikkati çekti. Özellikle metal tarafında bakır, tarım tarafında ise pamuk, küresel ekonomiye iliÅŸkin ana gösterge niteliÄŸi taşıyan iki emtia oldu. Jeopolitik riskler ve arz sıkıntılarının emtia fiyatlarını yükselttiÄŸi bazı dönemlerde resesyon endiÅŸelerinden dolayı bakır ve pamukta düşüşler yaÅŸandı.

Bu arada, bakır üretiminde önde gelen ülkeler arasında yer alan Peru’da yerli halkın Las Bambas madenine karşı yaptığı protestoların bakır fiyatlarını yukarı yönlü etkilediÄŸi dönemler oldu.

DeÄŸerli metallere bakıldığında, özellikle Fed’in politikaları altın ve paladyumu baskıladı, gümüş ve platinde ise yükseliÅŸler görüldü.

Rusya-Ukrayna savaşının baÅŸlamasıyla tarihi zirvesini gören paladyumun 2022’yi düşüşle kapatması emtia piyasasındaki fiyatlamalarda nasıl bir belirsizliÄŸin olduÄŸunu ortaya koyarken, paladyumdaki düşüşün nedenlerinde biri de fiyatların yükselmesiyle otomotiv üreticilerinin platine yönelmesi oldu.

Söz konusu dalgalanmadan en fazla nikel etkilendi. Tedarik sıkıntılarının yanı sıra spekülatif iÅŸlemlerin de güçlenmesiyle Londra Metal Borsası’nda (LME) yüzde 100’den fazla artarak 100 bin dolar seviyelerini test eden nikelin iÅŸlem sırası 8 Mart’ta durdu. LME’nin bu müdahalesinden sonra nikelde yıl boyunca sert hareketler görüldü. Nikel fiyatlarındaki sert yükseliÅŸlerle elektrikli araç üreten ÅŸirketler, maliyetlerini azaltmak için çareler aramaya baÅŸladı.

Dalgalanmalara sebep olan faktörler etkisini sürdürüyor

Fed BaÅŸkanı Jerome Powell’ın iyimser söylemleri ve Çin’in Kovid-19 politikasına iliÅŸkin yumuÅŸamaya gidebileceÄŸine dair haber akışıyla emtia piyasasında yılın son dönemlerinde rahatlama görülse de söz konusu dalgalanmalar devam etti. Dalgalanmalara neden olan faktörler etkisini sürdürüyor.

Fed’in ardından Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Ä°ngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) sıkılaÅŸma hızını azaltmasına karşın “ÅŸahin” duruÅŸunu sürdürmesi, emtia piyasasındaki sert dalgalanmaların devam etmesine neden oldu.

Geçen yıl değerli metallerde karışık bir seyir izlendi.

2.070,40 dolarla AÄŸustos 2020’den bu yana en yüksek seviyeyi gören altının onsu, daha sonra düşüşe geçerek yılı yüzde 0,3 düşüşle tamamladı. 2021’de 3.435,50 dolarla tarihi zirvesini gören paladyum ise yüzde 5,9 geriledi.

Geçen yıl gümüş yüzde 2,9 ve platin yüzde 11 değer kazandı.

Rusya-Ukrayna savaşının baÅŸlamasıyla “güvenli liman” olarak yükselen altın, merkez bankalarının faiz artırımlarının devam edeceÄŸine dair söylemlerle geriledi.

Savaşın neden olduÄŸu küresel tedarik zincirindeki bozulma sonucu yarı iletken çip üretiminde önemli yeri olan ve küresel çapta yüzde 40’ı Rusya’da bulunan paladyumda; önce sert, daha sonra ise aÅŸağı yönlü bir seyir izlendi.

Analistler, paladyumun tarihi zirveyi görmesinden dolayı talebin azaldığını ve küresel endüstride daha ucuz olan emtialara yönelme olduğunu söyledi.

Yenilenebilir enerjiye talebin artmasıyla gümüş fiyatları yükseldi.

Gümüş, özellikle güneş panellerinin yapımında önemli bir yere sahip bulunuyor.

Metallerde de negatif seyir

Geçen yıl metallere de negatif bir seyir hakim oldu.

4,9059 dolarla tarihi zirveyi gören bakırın libresi, yüzde 14,3 azalış kaydetti.

Tezgah üstü piyasada alüminyum yüzde 8 ve çinko yüzde 15,5 değer kaybederken, kurşun yüzde 1,3 ve nikel yüzde 45 arttı.

Rusya, küresel metal tedarikinde önemli bir role sahip. Jeopolitik risklerle tedarikte yaşanan sorunlar sonucu metallerde sıkıntı yaşanmasına karşın küresel ekonomik aktiviteye yönelik endişeler daha ağır bastı.

Analistler, Avrupa’da izabe tesislerinin kapanması ya da üretime ara vermesi sonucu arza yönelik sıkıntıların ortaya çıkmasına karşın bu tesislerin üretiminin sekteye uÄŸramasıyla talep tarafının da olumsuz etkilendiÄŸini söyledi.

Enerji emtialarında sert yükselişler görüldü

Enerji emtialarında geçen yıl sert yükselişler görüldü. Enerji tarafında tedarik ve arza yönelik sıkıntılar etkisini yitirmedi.

Rusya-Ukrayna savaşının piyasalarda oluÅŸturduÄŸu arz endiÅŸeleriyle 7 Mart’ta 139 dolar seviyesini aÅŸan Brent petrolün varil fiyatı, piyasalarda küresel resesyon endiÅŸelerinin güçlenmesi ve talep endiÅŸelerinin yeniden zemin kazanmasıyla yılı 84 dolar seviyesinden tamamladı. Brent petrol, yılı yüzde 8,4 yükseliÅŸle bitirdi.

10 doların üzerine çıkarak 14 yılın en yüksek seviyesini gören New York Ticaret Borsası’nda iÅŸlem gören doÄŸal gaz ise yüzde 20 arttı. DoÄŸal gaz fiyatlarının yükselmesini etkileyen faktörlerden biri de hava sıcaklıklarının düşeceÄŸine dair öngörüler olarak belirlendi.

ABD’de demir yolu işçilerinin greve gidebileceÄŸi endiÅŸeleri, Freeport LNG’nin Teksas LNG ihracat tesisindeki sıkıntılar da doÄŸal gazın yükselmesine sebep oldu.

Yıl içinde Gazprom, yaptığı açıklamada, Kanada’da tamire alınan Siemens marka kritik bir türbin motorunun Rusya’ya iade edilmesi için gerekli evraklarının olmadığını, bu yüzden gaz akışını garanti edemeyeceklerini duyurmuÅŸtu.

Gazprom’un rubleyle ödeme sistemine uymadıkları için Bulgaristan ve Polonya’ya doÄŸal gaz sevkiyatını durdurduÄŸuna iliÅŸkin haber akışı da doÄŸal gaz fiyatlarını yukarı yönlü etkiledi.

Tarım emtialarında üretime yönelik endişeler öne çıktı

Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla tarım emtialarında üretime yönelik endişeler öne çıktı. Tarım emtialarında yükselişlerin hakim olduğu bir yıl geride kaldı.

Chicago Ticaret Borsası’nda iÅŸlem gören buÄŸday 13,6350 dolarla tarihi zirveyi, mısır 8,2450 dolarla AÄŸustos 2012’den bu yana, soya fasulyesi de 17,5925 dolarla Eylül 2012’den bu yana en yüksek seviyeyi gördü.

Geçen yıl buğday yüzde 2,6, mısır yüzde 14,4, soya fasulyesi yüzde 13,8 ve pirinç yüzde 25,5 artış kaydetti.

Rusya-Ukrayna savaşının tedarik sorunlarını gündeme getirmesi ve yükselen enerji fiyatlarının etkisiyle buÄŸday tarihi zirvesini görürken, Karadeniz bölgesindeki iki büyük buÄŸday ihracatçısı olan Ukrayna ve Rusya’nın savaÅŸta olması, buÄŸday ve mısır ihracatının durma noktasına geleceÄŸine dair kaygıları artırdı.

BuÄŸday fiyatları, Rusya’nın tahıl anlaÅŸmasına geri dönmesiyle kazançlarının bir kısmını geri vermesine karşın yılı yükseliÅŸle tamamladı.

Ukrayna’da ekim ve hasadın olumsuz etkilenmesi ile tedarikin durma noktasına gelmesi ve ABD’de yaÅŸanan soÄŸuk hava dalgasının ekim sürecini yavaÅŸlatması da mısır fiyatlarını yukarı yönlü etkiledi.

Gübre fiyatlarının yükselmesi, soya fasulyesi fiyatlarını yukarı yönlü etkiledi.

0,2118 dolarla Åžubat 2017’den bu yana en yüksek seviyeyi gören ÅŸeker, 2022’de yüzde 6,2 deÄŸer kazandı. 1,5595 dolarla Mayıs 2011’den bu yana en yüksek seviyeyi gören pamuk ise kazançlarını geri vererek yılı yüzde 25,9 deÄŸer kaybıyla tamamladı.

2,6045 dolar ile Eylül 2011’den bu yana en yüksek seviyeyi gören kahve, kazançlarını geri verdi ve 2022 yılını yüzde 26,1 azalışla bitirdi.

ABD’de ihracatının yükselmesiyle pamuk fiyatlarında zirveler söz konusu olmasına karşın özellikle küresel ekonomideki resesyon endiÅŸeleri pamuk fiyatlarını aÅŸağı yönlü etkiledi.

Özellikle Çin’de Kovid-19 önlemlerinin gevÅŸetilmesi ve Brezilya’da hükümetin deÄŸiÅŸmesiyle talebin artacağına yönelik endiÅŸeler ÅŸeker fiyatlarını yükseltti.

Güney Amerika’da yaÅŸanan elveriÅŸsiz hava koÅŸulları nedeniyle artan kahve fiyatları, daha sonra üretim fazlası olacağına yönelik beklentilerle geriledi.

Kakao, geçen yıl yüzde 2,9 artış kaydetti. FildiÅŸi Sahili’nde üretime yönelik yaÅŸanan endiÅŸeler kakao fiyatlarının yükselmesine neden oldu.

Bu arada, hava koÅŸullarından etkilenen tarım emtialarında farklı dinamikler de söz konusu olabiliyor. ÖrneÄŸin, Brezilya’da hükümetin deÄŸiÅŸmesi ÅŸeker fiyatlarını olumlu etkiledi.