HaydarpaÅŸa Garı’ndan tarih yeniden yazıldı

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Antik kaynaklarda ‘Khalkedon’ yani ‘Körler Ãœlkesi’ olarak tanımlanan Kadıköy’ün tarihi HaydarpaÅŸa Garı’nda yaklaşık 3 yıldır devam eden arkeolojik kazılarda elde edilen kalıntılar M.Ö. 5. yüzyıldan baÅŸlayarak tarihe ışık tutuyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile UlaÅŸtırma ve Altyapı Bakanlığı’nın ortak yürüttüğü, HaydarpaÅŸa Tren Garı’nın hemen arkasındaki 300 dönümlük arazide gerçekleÅŸtirilen kazılarda Klasik dönem, Helenistik, Bizans, Roma, Osmanlı ile Cumhuriyet dönemlerine ait kalıntılar elde edildi.

Garın arkasında bulunan peronlar, menfez, İbrahimağa ve İbrahimağa manevra bölgelerini içine alan alanda yürütülen çalışmalarda ortaya çıkan buluntularda antik şehre ait önemli ipuçları da elde edildi.

13 Mayıs 2018 yılından bu yana devam eden çalışmaları ve elde edilen kalıntıları AA ekibi görüntüledi.

İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürü Rahmi Asal, tren istasyonunun arkasında bulunan alanda çalışmaları titizlikle yürüttüklerini belirterek, büyük bir ekiple çalıştıklarını dile getirdi.

“HaydarpaÅŸa Garı bir ören yeri havasına büründü”

“Ä°stanbul için çok özel bir alan ortaya çıkarıldı.” diyen Asal, şöyle devam etti:

“HaydarpaÅŸa Garı’nın arkası neredeyse bir ören yeri havasına büründü. Çalıştığımız alan bugünkü Kadıköy’ün antik dönemdeki adı olan Khalkedon’un batı limanı içinde. Çok önemli kalıntı ve buluntulara rastlandı tabii. Bunlardan biri opus sectile döşemeli özel bir konut. Hamamıyla birlikte deÄŸerlendirdiÄŸimiz bir ÅŸey. M.S. 5. yüzyıla tarihleniyor. Azize Bassa Kilisesi (Sainte Bassa Kilisesi) diye antik kaynaklarda da modern araÅŸtırmacıların yayınlarında da geçen, Bizans dönemi için önemli bir kalıntı. Onun bir bölümüne rastladık. Apsisinin içinde çoklu, yaklaşık 28 bireyin gömüldüğü bir toplu mezar ortaya çıkarıldı. Helenistik döneme ait bir platform, muhtemelen bir mezar anıtına ait kaide ortaya çıkarıldı hemen yanında bir lahitle beraber. Bununla birlikte çok sayıda küçük buluntu elde edildi. Özellikle Ä°stanbul için gerçekten inanılmaz bir rakam olan yaklaşık 12 bin sikke, altın, gümüş, bronz sikke elde edildi ki bunların içerisinde en önemlisi de M.Ö. 5. yüzyıla tarihlenen Kadıköy’ün ilk sikkelerinden bir tanesi tespit edildi. Daha öncesinde var olan buluntulardan biri ama burada, kazıda ilk kez. Normal arkeolojik kazıda ortaya çıkması bilgi vermesi açısından önemli. Çok sayıda amfora, kandil ve günlük yaÅŸama ait buluntular elde edildi.”

En yüksek kazı 2 metre

M.Ö 5. yüzyıldan Kalkhedon’un ilk kent sikkelerinden birinden baÅŸlayarak günümüze kadar kesintisiz bilgiler elde edildiÄŸini vurgulayan Asal, “Klasik dönem, Helenistik dönem, Bizans dönemi, Roma dönemi, Osmanlı dönemi ve geç Osmanlı dönemine ait, hatta erken Cumhuriyet dönemine ait kalıntıları burada tespit ettik. Yani kesintisiz kronolojik bir yerleÅŸme dönem dönem de olsa var. Åžu anda alanın doÄŸal kodu tren istasyonlarının peronlarının ve rayların hemen baÅŸladığı koddan, kimi yerde yaklaşık 2 metreye, kimi yerde 30-40 santimetreye indik. Her döneme ait burada yoldan, hamama, bir küçük konuta… Bir saray kalıntısından bir ayazmaya ait kalıntılar ortaya çıkarıldı. En yüksek kazımız 2 metre civarında.” ifadelerini kullandı.

Asal, “BahsettiÄŸim sikke çok önemli. Helenistik döneme ait mezar anıtı; platformu, kaidesi çok önemli. Toplu mezar Azize Bassa Kilisesi’nin kalıntısı çok önemli. Sikkeler çok önemli. ÇoÄŸunlukla erken Bizans dönemine ait kalıntılara rastlıyoruz. Bunları zaman zaman dönemi içinde veya sonrasında kesen orta Bizans’a, geç Bizans’a kadar, hatta Osmanlı dönemine ait yapılaÅŸma var. ” dedi.

“Arkeolojik kazılar için bir tarih vermek çok da mümkün deÄŸil”

Bu tür kazıların Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın hedefleyip, planlayıp yaptığı kazılar olmadığını, burada UlaÅŸtırma Bakanlığı’nın bir projesine baÄŸlı olarak çalıştıklarını aktaran Asal, “Daha çok da o projenin bizi yönlendirdiÄŸi ya da çıkan arkeolojik kalıntılara göre bizim projeyi yönlendirdiÄŸimiz bir süreç yaÅŸanıyor. Yaklaşık 3 yıldır burada çalışıyoruz. Åžu anda yeni bir proje üzerinde, çıkan arkeolojik kalıntıları da deÄŸerlendiren ve projenin içine katan yeni bir proje çalışmasının devam ettiÄŸini biliyoruz. O proje önümüzdeki günlerde bizim önümüze gelecek. Biz de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na baÄŸlı Ä°stanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü olarak bu konudaki kazı sonuçlarımızı, deÄŸerlendirme raporumuzu Koruma Bölge Kurulu’na ileteceÄŸiz. Orada bu konu deÄŸerlendirilecek. Ona göre de önümüzdeki süreç ÅŸekillenecek. Açıkçası arkeolojik kazılar için bir tarih vermek çok da mümkün deÄŸil.” diye konuÅŸtu.

“Gar iÅŸlevini devam ettirmeli”

HaydarpaÅŸa Garı’nın kentin en sembolik eserlerinden, yapıtlarından biri olduÄŸunu belirten Asal, hem arkeologların, hem sanat tarihçilerinin hem de vatandaÅŸların önceliÄŸinin HaydarpaÅŸa Garı olması gerektiÄŸini ifade etti.

“Gar iÅŸlevini devam ettirmeli. Arkeolojik kalıntılarımızı da buna entegre etmeliyiz. En doÄŸru tanımı bu ÅŸekilde yapabiliriz.” diyen Asal, konuÅŸmasını şöyle sürdürdü:

“Sadece Kadıköy’den bahsetmeyeceÄŸim. Bugünün Ä°stanbul’undan bahsedelim, 800 bin yıllık geçmiÅŸi olan bir ÅŸehir. Yani Yarımburgaz MaÄŸaraları, Fikirtepe, Yenikapı, Yunan, Roma, Bizansıyla kentin ne kadar kıymetli olduÄŸunu, neresine bir kazma vurursanız vurun insanlık tarihine çok önemli tarihi ve kültürel bilgiler, veriler sunan bir ÅŸehir olduÄŸunu bu kazılardan da anlamaya baÅŸladık. Kadıköy özelinde konuÅŸursak; Kadıköy için antik kaynakların verdiÄŸi bilgiler dışında arkeolojisi ve sanat tarihi ile ilgili bilgimiz ne yazık ki azdı. Bu kazılar somut arkeolojik belgelerle Kadıköy tarihini yeniden yazıyor, oluÅŸturuyor diyebiliriz.”

Ä°stanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü olarak hemen hemen her yıl Ä°stanbul’da irili ufaklı 300 civarı kazı çalışması gerçekleÅŸtirdiklerini de aktaran Asal, çok yoÄŸun bir tempo içinde çalıştıklarını, bakanlığın ve genel müdürlüğün de desteÄŸiyle çalışmalarını baÅŸarıyla sürdürdüklerini kaydetti.

Kazıların belli bir aÅŸamaya geldiÄŸini de söyleyen Asal, “Artık bu alanda kazılarla beraber kalıntıların korunmasına yönelik çalışmaları da baÅŸlatmamız gerekiyor. Biz ÅŸu an ona odaklanmış durumdayız. İşçi olarak salgında sayımız düştü. 100 civarında oldu, ara vermek durumunda kaldık. Sonra 400 işçiye ulaÅŸtık. 15 ile 20 arasında deÄŸiÅŸen arkeologla da çalışmalarımızı sürdürüyoruz.” dedi.

Azize Bassa Kilisesi

Azize Bassa Kilisesi’ne ait mimari kalıntılar hakkında da bilgi veren Rahmi Asal, “Kalıntının apsidal bir parçası duruyor. O bölümde bugüne kadar en yüksek sayıdaki, 28 bireye ait iskelet kalıntısına rastladık. Aynı döneme ait içi mermer kaplı bir mezara rastladık. Muhtemelen bunun da M.S. 6. yüzyıla ait olduÄŸunu düşünüyoruz, erken Bizans dönemi. İçinde 8 bireye ait iskelet elde edildi. Bunlardan 3 tanesi belgelenip kaldırıldı. Ä°kisinin erkek birey olduÄŸu belirlendi. DiÄŸer 5 tanesinin çalışmaları, arkeolog arkadaÅŸlarımız tarafından devam ettiriliyor. Hastalıkları, ölüm ÅŸekilleri, yaÅŸları, cinsiyetleri ile ilgili bilgiler elde edilecek. Ölü hediyesine, mezar hediyesine denk gelirsek tarihlendirme anlamında da daha kesin bir bilgi vermek mümkün olacak.” deÄŸerlendirmesini yaptı.

“Bu ÅŸekliyle ilk kez rastladım”

Kazı çalışmaları sırasında en son ortaya çıkarılan mekanlardan birinin M.S. 5-6. yüzyıla ait taÅŸ tuÄŸla örgülü bir yapı kalıntısı olduÄŸunu aktaran Asal, sözlerini, “Peronların kaldırılmasıyla ortaya çıktı. Duvar dibine yapılmış olan ocaklar ve maden ergitme potaları… Muhtemelen burayı bir ergitme atölyesi olarak kullanıyorlardı. Ä°stanbul’da 30 yıldır arkeolojik kazılarda bulunuyorum. Bu ÅŸekliyle ilk kez rastladım. Potaların büyüklüğü, yapının bugüne kadar saÄŸlam ulaÅŸması enteresan. Malzeme analizleriyle birlikte dönemiyle ilgili bilgiye ulaÅŸacağız.” diye tamamladı.

AA