Türkiye Ekonomi Modeli işe yarıyor mu?

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Ocak ayı dış ticaret verileri Ticaret Bakanlığı tarafından açıklandı. İhracat 17.5 milyar dolar, ithalat ise 28.3 milyar dolar olarak geçekleşmiş. Tabi bunlar Ticaret Bakanlığı’nın açıkladığı veriler. TÜİK açıkladığında bir miktar revizyon olabilir.

Bu rakamlar her ne kadar en yüksek Ocak ayı ihracatı şeklinde sunulsa, 2021 Ocak ayına göre %17 artış var dense de ben şapkamızı önümüze koyup düşünmemiz gereken bir durum olduğunu düşünüyorum.

Öncelikle bir önceki yıla bakmak bizi yanıltabilir. 2021 Ocak ayında pandemi henüz etkisini tam yitirmemiş, daha ülkelerin kapanmaları son bulmamıştı. Dolayısıyla ihracat için pek de iyi sayılamayacak bir dönemdi.

Bu durumda aylık trendi takip etmek daha doğru. Aralık ayı ihracatımız 22.3 milyar dolar iken Ocak’ta 17.5 milyar dolara gerilemiş. İthalatta da bir gerileme var ama oldukça küçük. İthalatta Aralık ayında artan kur nedeniyle ithalatçılar taleplerini muhtemelen erkene çektiler. Ocak ayındaki kısmi azalma oradan kaynaklanabilir. Dış ticaret açığı ise 10 milyar doların üzerinde.

Aşağıdaki şekilde ihracat ve ithalatın 2021 içindeki seyrini özetledim. Bu Türkiye’nin ihracat ve ithalatındaki genel seyri görmek için ve ihracata dayanan modelimizi değerlendirmek için oldukça önemli.

Şekil.1 Aylık İhracat ve İthalat (Milyar Dolar)

Kaynak: Ticaret Bakanlığı

Ana hedef ve ara hedefler

Şu sıralar adı Türkiye Ekonomi Modeli (TEM) olarak belirlenen bu model aslında Eylül ayının sonlarında faiz indirimleri ile başladı. Faiz indi. Kur yükseldi. Tamam, ne güzel rekabetçi kur oldu dendi. Çin modeli, Asya modeli birçok şey tartıştık. Türkiye artık üretim ve ihracat ile büyüyecek gibi popülerliği yüksek söylemler geliştirildi.

Rekabetçi kur ile bunun olamayacağını Türkiye’nin asıl probleminin yapısal olduğunu zaten defalarca yazmıştım. Hoş şu anda rekabetçi kurdan da vazgeçildi. Kur 13 ile 14 arasında neredeyse sabit tutuluyor.

Peki, ne oldu? Şekilden faiz indirimlerinden sonra Ekim ayından beri ihracat ve ithalat arasındaki farkın nasıl açıldığı görülüyor. İthalat hızla artıyor, ihracat ise bir müddet stabil seyrettikten sonra bu ay ciddi bir düşüş var. Ocak ayında bir düşüş olması normal ancak düşüş biraz fazla, yaklaşık %21.5.

Bir program tasarlanırken ana hedefin dışında ara hedefler de vardır. Bu ara hedeflerle programın gidişatını değerlendirmek gerekir. Eğer bu ara hedefler yerine getirilemiyorsa, programın ana hedefinin yerine getirilmesini beklemek de doğru olmaz.

Eğer ana hedefimiz cari fazla vermek ve döviz biriktirmekse ara hedef dış ticaret dengesi olmalı. Keza cari dengenin en önemli belirleyicisi dış ticaret dengesi. Dış ticarette denge sağlamak zor ancak en azından dış ticaret dengesi stabil kalmalıydı. Ama ne yazık ki dış ticaret dengesi program başladığından beri artıyor. Ekimde 1.5 milyar dolar olan dış ticaret dengesi, Kasım’da 5.4, Aralık’ta 6.8 nihayet Ocak’ta ise 10 milyar doları geçti. Yani hedefimizden uzaklaşıyoruz.

Beklentiler

Cari dengede fazla verileceği iyimserliği hala sürüyor. Ancak önümüzdeki resim pek öyle değil. Önce ithalata bakalım. İthalattaki artış sürecek anlaşılan. Petrol fiyatları, enerji fiyatları yükseliyor. Bunlar bizim ithalatımızın en önemli kalemleri. Navlunda bir miktar gevşeme olsa da hala pandemi öncesine göre çok yukarda.

İhracatta ise işler karışık. Kur korumalı mevduat düzenlemesi ve genişletilmesi ile kurdaki artış durdu. İthal girdilerin kur nedeniyle maliyeti arttırıcı etkisi hafifledi ancak enerji arzında yaşadığımız sorunlar, enerji maliyetinin artması üretimi zorlaştırıyor. Üstelik ihracat gelirinin %25’inin TL’ye çevrilmesi gibi uygulamalar ihracatçıların kambiyo zararına neden olabiliyor.

Programda en önemli dayanak noktası turizm gelirleri idi. Evet, turizm gelirleri yüksek ihtimalle artacak. TL değer kaybetti, Türkiye ucuz bir turizm merkezi haline geldi. Ancak dış ticaret açığını giderecek kadar yüksek bir turizm geliri de şüpheli.

2022’nin üçüncü çeyreğinde sonuçların alınması bekleniyordu. Şubat ayı bitmek üzere. İyileşme yönünde herhangi bir sinyal olmadığı gibi dengeler bozuluyor. Bu modeli ara hedefler açısından değerlendirdiğimizde pek parlak bir tablo gözükmüyor.