Türk dili konuşan ülkelerden Türk devletlerine

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Prof. Dr. Cengiz Tomar, 12 Kasım 2021’de Ä°stanbul’da toplanan Türk Konseyi 8. Zirvesi’nde alınan tarihi kararları AA Analiz’e deÄŸerlendirdi:

Bağımsızlıklarının 30. yılını kutlayan Türk Cumhuriyetleri ve 2009’da kurulan Türk Konseyinin bu kadar kısa sürede “Türk Devletleri TeÅŸkilatı”na dönüşmesinin yakın zamanlara kadar hayal dahi edemeyeceÄŸimiz tarihi bir geliÅŸme olduÄŸunu belirtmek gerekir. 21. yüzyılda ekonominin sıklet merkezinin Asya’ya kaydığı bir dönemde, Avrupa-Asya arasındaki Ä°pek Yolu güzergahında yer alan büyük Türkistan coÄŸrafyası ile Türkiye ve Azerbaycan’ın 2040’a kadar entegrasyonu, halihazırda 300 milyon nüfusa, 4,5 milyon kilometre karelik bir alana ve 2 trilyon dolarlık bir ekonomiye sahip olan Türk dünyasına 21. yüzyılda önemli imkanlar saÄŸlayacaktır.

Şüphesiz bu zirvedeki en önemli geliÅŸme konseyin isminde yapılan deÄŸiÅŸikliktir. Türk Dili KonuÅŸan Ãœlkeler Ä°ÅŸbirliÄŸi Konseyi adının Türk Devletleri TeÅŸkilatı’na evirilmesi, tarihi ve köklü bir dönüşümü ifade ediyor. [1] Zira “Türk dili konuÅŸan ülkeler”, “Türk dilli halklar” ve “Türkçe konuÅŸan halklar” tabirleri, Büyük Türkistan coÄŸrafyasını iÅŸgal eden Rusya’nın 19. yüzyıldaki ünlü TürkoloÄŸu Nikolay Ä°vanoviç Ä°lminski’nin Türk lehçelerini farklı diller haline getirmek suretiyle Türk halklarını bölerek RuslaÅŸtırma faaliyetlerini hızlandırmayı hedefleyen eÄŸitim metoduna dayanıyordu [1]. Bu isim deÄŸiÅŸikliÄŸiyle Türkistan coÄŸrafyasında yaygın olarak kullanılan “Türk Dilli Halklar ve Ãœlkeler” tabirleri yerlerini “Türk Halkları veya Devletleri”ne bırakmış oldu. Bu deÄŸiÅŸikliÄŸi sembolik isim deÄŸiÅŸiminden ziyade köklü bir zihniyet dönüşümü olarak deÄŸerlendirmek gerekir. Buna ilave olarak, kurul manasına gelen iÅŸ birliÄŸi konseyinin de teÅŸkilata dönüşmesi, kurumsal deÄŸiÅŸim ve gelecek açısından büyük anlamlar taşıyor.

Liderlerin mesajları

Zirvenin açılış konuÅŸmasında CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) haklı davasının tanınması meselesine deÄŸinmesi siyasi açıdan ehemmiyet arz ediyor. TeÅŸkilat üyesi ülkeler arasındaki ticaret hacminin istenen düzeye gelememiÅŸ olmasının vurgulanması da not edilmesi gereken bir nokta.

Türk dünyasının birlik ve beraberliÄŸi hususunda çok önemli hizmetleri olan Kazakistan’ın kurucu CumhurbaÅŸkanı Nursultan Nazarbayev zirveye video konferans yoluyla katıldı. Nazarbayev’in, “Bu zirve ile dünyadaki tüm kardeÅŸ halklarımıza, Türk medeniyetinin yeniden canlanmaya baÅŸladığını ve Türk devletlerinin bir araya gelerek yeni gündem maddesini ve ideolojisini kurdukları mesajını iletebiliriz.” ÅŸeklindeki ifadesi, zirvede alınan kararların ana fikrini oluÅŸturuyor. Kazakistan Cumhuriyeti CumhurbaÅŸkanı Kasım Cömert Tokayev’in “Kazak kardeÅŸlerine baÄŸrını açan” Türkiye’nin Adnan Menderes dönemine vurgu yapması da oldukça deÄŸerli.

Azerbaycan Devlet BaÅŸkanı Ä°lham Aliyev’in CumhurbaÅŸkanımız Recep Tayyip ErdoÄŸan’ı Türk dünyasının lideri olarak tavsif etmesi calib-i dikkatti. Başından beri Türk Konseyine ihtiyatlı yaklaÅŸan Türkmenistan’ın Devlet BaÅŸkanı Kurbankulu Berdimuhammedov’un tarihi kararların alındığı ve konseyin Türk Devletleri TeÅŸkilatına dönüştüğü bu zirveye katılması ve Türkmenistan’ın da gözlemci üye olması, Türk dünyasının birlik ve beraberliÄŸi için umut vadediyor.

2040 Türk Dünyası Vizyonu

Nursultan Nazarbayev tarafından baÅŸlatılan ve Türk dünyasının entegrasyonuna rehberlik edecek olan “2040 Türk Dünyası Vizyonu”nun kabul edilmesi üye ülkeler arasındaki iÅŸ birliÄŸinin somutlaÅŸmasına hizmet edecek bir yol haritası niteliÄŸinde. Bu yol haritası, ÅŸayet kuvveden fiile geçirilebilirse, Türk dünyasının özellikle ekonomik alanda iÅŸ birliÄŸini saÄŸlayacak.

Zirvenin sonuç bildirgesinde [2] Azerbaycan’ın KarabaÄŸ zaferi ve haklılığının teÅŸkilat üyesi devletlerce bir kez daha tescil edilmesi, bundan sonra üye ülkelere yapılacak tehditlere karşı da caydırıcılık özelliÄŸi taşıyor. Zira Türkiye’nin savaÅŸ esnasında Azerbaycan’a kayıtsız ÅŸartsız desteÄŸi, büyük Türkistan coÄŸrafyasında yaÅŸayan Türk halkları nezdinde büyük bir ma’kes bulmuÅŸtu.

Ãœye ülkelerin Kıbrıs Türk halkıyla olan dayanışmalarını ifade etmeleri ve Türkiye’nin Kıbrıs Türk halkının Türk Devletleri TeÅŸkilatının ilgili faaliyetlerine katılmaya davet edilmesi talebini tanımaları, Kıbrıs Türklerine yapılan haksız tecridin kırılması ve daha ileriki yıllarda tanınması açısından iyi bir baÅŸlangıç niteliÄŸi taşıyor.

Ä°ktisadi entegrasyon

Şüphesiz bu zirvenin en önemli kararları arasında üye ülkeler arasında iktisadi baÄŸların kuvvetlendirilmesi yer alıyor. Bu meyanda en dikkati çeken karar ise 1 Eylül 2022 tarihine kadar üye ülkelerin eÅŸit sermaye katkısıyla oluÅŸturulacak “Türk Yatırım Fonu”nun teÅŸekkül edilmesi. Günümüz ekonomisinde büyük yatırım fonlarının önemi herkes tarafından malum. Dolayısıyla ortak bir kalkınma fonunun kurulması, iktisadi anlamda bir güç birliÄŸi anlamına geliyor ve bu ileride daha büyük iÅŸ birliklerinin de habercisi olabilir.

DiÄŸer taraftan üye ülkelerin iktisadi iÅŸ birliÄŸi, ticaret hacminin artırılması ve Ä°pek Yolu’nun ihyası açısından hayati bir önemi haiz olan Hazar GeçiÅŸli Uluslararası DoÄŸu-Batı Orta Koridoru ile ilgili alınan kararlar calib-i dikkat. Kazakistan’ın bu koridorun önemli kavÅŸaklarından Türkistan ÅŸehrinde Türk devletleri için kurulacak “TURANSEZ” ekonomik bölgesine katılım daveti üye ülkeler tarafından memnuniyetle karşılandı. Bu koridorun daha verimli ve kesintisiz bir güzergah olarak kullanılması maksadıyla, üye ülkeler arasında zaman zaman sorun çıkaran gümrük prosedürlerinin basitleÅŸtirilmesi ve bu koridorda taşımacılığın kolaylaÅŸtırılması için “Türk Devletleri TeÅŸkilatı Ãœye Ãœlkeleri Arasında Uluslararası Kombine Yük Taşımacılığı AnlaÅŸması”na da son ÅŸekli verildi. Bunların yanı sıra Zengezur Koridoru’nun Hazar GeçiÅŸli Uluslararası DoÄŸu-Batı Orta Koridoru’na entegre edilmesi yönünde Azerbaycan’ın çabalarının desteklenmesi de üye ülkeler arasında iktisadi entegrasyon açısından önemli adımlar.

Eğitim ve kültür alanlarında iş birliği

Zirvede alınan kararlar arasında eÄŸitim ve kültür de önemli bir yekûnu oluÅŸturuyor. Kazakistan’ın Türkistan ÅŸehrinde Türk dünyasına yayın yapan uluslararası bir televizyon kanalı kurulması, ortak bir yüksek öğretim alanı oluÅŸturulması kararları önemli. Ayrıca teÅŸkilat üyesi ülkeler tarafından yüksek öğretim alanında Orhun DeÄŸiÅŸim Programı’nın güçlendirilmesi ve orta öğretimde öğrenci deÄŸiÅŸim programlarının hazırlanması yönünde alınan kararlar da özellikle eÄŸitim alanında Türk dünyasında entegrasyonun saÄŸlanması hususunda umut vadediyor.

Türk Ãœniversiteler BirliÄŸinin (TÃœRKÃœNÄ°B) Özbekistan, Kırgızistan ve Türkiye’den yeni üniversitelerin katılımıyla geniÅŸlemesi, Türkiye Maarif Vakfının (TMV) Türk dünyasında kuracağı okulların kuruluÅŸ prosedürlerinin kolaylaÅŸtırılması ve “Ortak Türk Tarihi”, “Türk Dünyası CoÄŸrafyası” ve “Ortak Türk Edebiyatı” ders kitaplarının hazırlanmasıyla ilgili alınan kararlar da takdire ÅŸayan.

Şüphesiz bu kararların alınması önemli ancak daha da mühimi, bu kararların hayata geçirilmesinde üye ülkelerin kendi mevzuatlarından kaynaklanan bürokratik engellerin ortadan kaldırılması. Åžayet 2040 yılına kadar yukarıda bir kısmı tadat edilen maddeleri tatbik etme iradesi üye devletler tarafından gösterilirse, 21. yüzyılın bir “Türk Yüzyılı” olarak anılması önündeki engeller de ortadan kalkacaktır.

[Prof. Dr. Cengiz Tomar Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Rektör Vekili olarak görev yapmaktadır]

AA