A’dan Z’ye tamamlayıcı emeklilik sistemi

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Ä°lgili bakanlıklar tarafından üzerinde çalışılan yeni tamamlayıcı emeklilik sigortası sistemi (TES) merak konusu olurken, gözler bu çalışmanın detaylarına çevrildi.

AA muhabirinin edindiÄŸi bilgiye göre, yeni sisteme iliÅŸkin merak edilen sorular ve yanıtları ÅŸöyle:

Tamamlayıcı emeklilik sistemi nedir?

TES, emeklilikte oluÅŸacak gelir kaybını telafi edecek, çalışma dönemindeki yaÅŸam standartlarını korumayı saÄŸlayacak ek emeklilik gelirinin oluÅŸmasını ve hane halkı tasarruflarının artırılmasını amaçlayan bir sistem olarak kurgulandı. TES, çalışan, iÅŸveren ve devlet tarafından, çalışanın bireysel hesabına yapılacak nakdi katkıların emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirileceÄŸi ve bu fonların seçiminin ve birikimlerin fonlar arasındaki dağılımının çalışan tarafından yapılacağı bir ikinci basamak emeklilik sistemi olarak planlandı.

Katılımda zorunluluk olacak mı, uygulama ne zaman başlayacak?

Sistem 1 Ocak 2022 itibarıyla baÅŸlayacak ve tüm özel sektör çalışanları yeni sisteme girecek. Kapsam dahilindeki tüm çalışanlar karma TES’e dahil olacak, sonra dileyen kiÅŸi isteÄŸe baÄŸlı TES’e geçiÅŸ yapabilecek. 

GeçmiÅŸ kıdem hakları nasıl korunacak, hak kayıpları olacak mı?

1 Ocak 2022’de kanunun yürürlüÄŸe girmesiyle tüm çalışanların kıdem tazminatına tabi geçmiÅŸ döneme iliÅŸkin hakları aynı ÅŸekilde korunacak. Çalışanın bu tarihten önceki çalışma sürelerine iliÅŸkin kıdem tazminatına iliÅŸkin hakları güvenceye alınarak karma TES’e geçiÅŸ yapılacak. Dolayısıyla 1 Ocak 2022’den sonra kıdem tazminatını hak edecek ÅŸekilde iÅŸten ayrılan çalışan, geçmiÅŸ kıdem tazminatını alabilecek, ayrıca yeni sisteme bir aktarım yapılmayacak. 

Çalışanlar açısından bir hak kaybı söz konusu olmayacak. Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretinin yüzde 8,33’ünü kıdem tazminatı olarak alan iÅŸçi, karma TES’te yüzde 5,33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü iÅŸveren katkısı olmak üzere toplamda yüzde 8,33’lük hakka sahip olacak. Yüzde 3’lük iÅŸveren katkısı bireysel fon hesabında toplanacak.

Mevcut durumda çalışan istifa ettiÄŸinde yüzde 8,33’lük kıdem hakkının tümü yanarken, karma TES’te bireysel fon hesabındaki yüzde 3’lük hakkı saklı kalacak. Çalışanların karma TES’e geçmeden önceki kıdem tazminatı hakkı da saklı olacağından herhangi bir hak kaybı söz konusu olmayacak.

Ä°steÄŸe baÄŸlı TES kapsamında bireysel fon hesabında biriken tutar, çalışanın bazı istisnalar dışında her durumda ve aynı iÅŸ yerinde 1 yıldan fazla çalışması kaydıyla iÅŸten kendisi ayrılması koÅŸullarında da kazanılmış hakkı olacak. 

Asgari ücretli çalışanın emeklilikte alacağı tutar ne olacak?

Asgari ücretlilerin emeklilik aylığı, emeklilik yaşı gelmeden önce sistemden kısmi çekiÅŸ hakkını kullanma yılı ve oranına, emekli olduÄŸu dönemde toplu para çekecek ise toplu çıkış oranına, çalışanın karma sistemde mi kalacağı veya isteÄŸe baÄŸlı sisteme mi katılım saÄŸlayacağına, isteÄŸe baÄŸlı TES’e geçiÅŸ yaparsa sistemde kalış süresine göre deÄŸiÅŸecek.

Bir asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini isteÄŸe baÄŸlı TES’te geçirdiÄŸinde bireysel fon hesabında 68 bin lira birikecek. EÄŸer bireysel fon hesabında biriken tutardan toplu ödeme almazsa kendisine 15 yıl boyunca yaklaşık olarak 461 lira emekli aylığı ödenecek. 

Asgari ücretli 25 yıl çalışma süresini karma TES’te geçirdiÄŸinde bireysel fon hesabında 37 bin lira birikecek. Bireysel fon hesabında biriken fondan toplu ödeme almazsa kendisine 15 yıl boyunca bu sistemden yaklaşık 251 lira emekli aylığı ödenecek. 

Çalışan firma deÄŸiÅŸtirdiÄŸinde bireysel fon hesabı ne olacak?

Çalışan haklı fesih sebebi dışında iÅŸten çıkarılır veya istifa ederse bireysel fon hesabında çalıştığı son firmadaki dönemine ait biriken tutarı aynen korunacak.

Çalışma süresi bir yıldan fazla ise iÅŸ veya hizmet akdi ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmadığı hallerde feshedilen çalışanın, son firmasındaki çalışma süresi için oluÅŸan iÅŸveren katkı payı ve devlet katkısının fonda biriken tutarının yüzde 50’si bireysel fon hesabında korunurken yüzde 50’si TES sigorta hesabına aktarılacak. Bu tutar, varsa hukuki süreç kesinleÅŸene kadar çalışanın hesabında blokeli olarak bekletilecek.

Bir yıldan daha az sürede iÅŸ veya hizmet akdi feshedilen veya istifa ederek iÅŸten ayrılan çalışanın iÅŸveren katkı payı ve devlet katkısı TES sigorta hesabına aktarılacak ve bu tutar, varsa hukuki süreç kesinleÅŸinceye kadar çalışanın hesabında blokeli olarak tutulacak.

Bireysel emeklilik sistemi (BES), otomatik katılım sistemi (OKS) ve tamamlayıcı emeklilik sistemi olan kişinin hesapları birleştirilebilecek mi?

KiÅŸinin OKS hesabı varsa dilediÄŸi takdirde OKS kapsamında kalabilecek. BES ve OKS sistemi tercih edenler için sürecek.

Vergi desteği sağlanacak mı?

Kapsamdaki tüm çalışanların ücretlerinden asgari ücret üzerinden hesaplanan damga vergisi kadar indirim yapılacak. 
Asgari ücretin üzerinde ücret alan kiÅŸiler çalışan katkısını yüzde 6’ya kadar artırabilecek. Bu durumda zorunlu çalışan katkısına ek olarak yatırılan katkı, asgari ücretin yüzde 25’ini geçmemek üzere gelir vergisi matrahından indirilecek.

Hangi katkı oranları, ne düzeyde uygulanacak?

Karma TES’te yüzde 5,33’lük kıdem hakkı ve yüzde 3 iÅŸveren katkısı alınırken, isteÄŸe baÄŸlı TES’te yüzde 4 iÅŸveren katkısının yanı sıra yüzde 1 (asgari prime esas kazanç üzerinden) devlet katkısı uygulanacak.

Sistemde çalışan katkısı, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücret olan çalışanlar için yüzde 0,5, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretle asgari ücretin iki katına kadar olan çalışanlar için yüzde 1,5, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretin iki katından fazla olan çalışanlar için yüzde 2,5 olarak belirlendi. Çalışanın talepte bulunması halinde, çalışan katkı payı, katkı payına esas aylık kazancın yüzde 6’sına kadar artırılabilecek. 

Sistemdeki birikimler nasıl değerlendirilecek?

Birikimler emeklilik yatırım fonları aracılığıyla değerlendirilecek.

Ä°ÅŸveren payının ödenmemesi haline iliÅŸkin bir sigorta sistemi öngördü mü?

Emeklilik ÅŸirketlerine prim alacaklarını sigorta ettirme zorunluluÄŸu getirilecek. Ayrıca ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler kapsamında iÅŸten çıkarılmış veya 1 yıldan az çalıştığı iÅŸ yerinden istifa ederek ayrılmış çalışanlara ait TES sigorta hesabına aktarılan tutarlar da sigorta amacıyla kullanılacak.

Birikimlerin deÄŸerlendirilmesinde reel deÄŸer kaybına karşı bir koruma olacak mı?Çalışan fon seçimini kendisi yapacak, reel getiri buna göre oluÅŸacak. 

Ä°stifa durumunda iÅŸçiye birikimleri ödenecek mi?

Ä°ÅŸçi eÄŸer bir yıldan az çalıştığı iÅŸinden istifa ederse yalnızca çalışan katkısı bireysel fon hesabında kalacak. Bir yıldan uzun süreli çalışılan iÅŸlerden istifa yoluyla ayrılma durumunda bireysel fon hesabına ödenen primler hiçbir iÅŸleme tabi tutulmadan kayıpsız ÅŸekilde hesapta yer almaya ve fonlarda nemalanmaya devam edecek. Çalışan, sistemden çıkış ÅŸartlarına baÄŸlı olarak kısmi çıkış veya emeklilik yaşında bunu alabilecek.

Sistemden kısmi çıkışlar hangi ÅŸartlarda olacak?

60 yaşını doldurmamış katılımcılara, talep edilmesi halinde, bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, bir defaya mahsus olmak üzere iÅŸsiz kalınması, ilk konut edinimi ve ağır hastalık gibi sebeplerin her biri için, baÅŸvuru tarihindeki bireysel emeklilik hesabındaki birikim tutarının yüzde 10’unu ve çoklu yararlanım halinde kısmi çekiÅŸ hallerinin tamamı için her halükarda kısmi çıkış oranının yüzde 20’sini geçmemek üzere defaten ödeme yapılabilecek. 

Sistemden tamamen çıkış hangi ÅŸartlarda olacak?

Cayma ve ayrılma hakkı bulundurmayan bu sistemden tamamen çıkış, emeklilik dönemi sona erdiÄŸinde, çalışanın ölümü veya maluliyet durumlarında olacak. Çalışan, emekli olduÄŸunda kendisine baÄŸlanacak aylık süresi bittiÄŸinde sistemden çıkmış olacak. 

Bireysel hesaplara devlet katkısı ödemeleri hangi periyotlarda gerçekleÅŸtirilecek?

Bireysel hesaplara devlet katkısı ödemesi nakit olarak yapılacak. Ödeme, çalışılan ve iÅŸveren ile çalışan katkı paylarının sisteme aktarıldığı ayı takip eden ayın sonuna kadar gerçekleÅŸtirilecek. 

Sistem SGK kapsamındaki emeklilikte bir değişiklik getirecek mi?

TES ikinci basamak emeklilik sistemi olarak kurgulandı. Dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamındaki birinci sütun emeklilik sistemiyle ayrışıyor. Çalışan emeklilik yaşı geldiÄŸinde SGK’den emekli olacak, ayrıca 60 yaşına geldiÄŸinde TES kapsamında ikinci emekli aylığını alacak. KiÅŸi, iki emekli aylığını da herhangi bir kesinti, oransal azalma olmadan aynı anda alabilecek. 

Emeklilik için belli bir süre ve yaÅŸ ÅŸartı olacak mı?

Tamamlayıcı emeklilik yaşı 60 olarak belirlendi fakat emekli olmak için herhangi bir süre ÅŸartı bulunmuyor. Çalışan adına ödenen katkılar kiÅŸinin bireysel fon hesabında yer aldığı için her çalışan emeklilik yaşını doldurduÄŸunda hesabındaki birikime hak kazanmış olacak. BaÅŸka bir deyiÅŸle 5 yıl çalışana da 30 yıl çalışana da 60 yaşını doldurduÄŸunda bireysel fon hesabındaki birikim kapsamında ödeme yapılacak. 

Mevcut uygulamada her yıl için 30 günlük brüt ücret tazminat olarak ödeniyor, bu uygulamada deÄŸiÅŸiklik olacak mı?

Olmayacak. 30 günün 19 günü hak olarak kıdem tazminatına tabi tutulacak, 11 günü ise kiÅŸinin bireysel fon hesabında birikecek. 

Mevcut çalışanların birikmiÅŸ tazminatları fona mı devredilecek, yoksa isteyen parasını alabilecek mi?

BirikmiÅŸ kıdem tazminatına iliÅŸkin hiçbir yeni düzenleme yapılmayacak, çalışan kıdem tazminatını hak edecek ÅŸekilde iÅŸten çıkarıldığında geçmiÅŸ kıdem tazminatını alacak. 

Mahkeme ya da ara bulucuya gitmiş tazminat alacakları ne olacak?

GeçmiÅŸ haklar korunduÄŸu için hukuki sürece iliÅŸkin tazminatlarda bir deÄŸiÅŸiklik olmayacak. 

Bu sistemle bir gün çalışanın bile tazminat hakkı olacak mı?

Çalışan bir gün bile çalışmış olsa bireysel fon hesabındaki hakkı saklı olacak. Ä°ÅŸveren tarafından iÅŸten çıkarılmış olsa bir günlük çalışması karşılığı TES katkısı hesabında duracak. 

Emeklilik zamanında fondaki para toplu olarak verilecek mi, yoksa maaÅŸa mı döndürülecek?

KiÅŸi emekli olduÄŸunda hesabında biriken tutarın yüzde 25’ine kadar toplu ödeme alabilecek. Bireysel fon hesabında kalan tutar aylık olarak ödenecek. 

Mevcut çalışmaya iÅŸveren ve iÅŸçi temsilcileri katılıyor mu?

Sistemin taslağı iÅŸçi ve iÅŸveren temsilcileriyle paylaşıldı, görüÅŸleri alınıyor.

Muhabir: Deniz Çiçek Palabıyık

AA