Marmara Denizi’nde deprem araÅŸtırması

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

TÜBÄ°TAK, Fransa Ulusal AraÅŸtırma Ajansı (ANR) ve Avrupa Çok Disiplinli Deniz Tabanı ve Su Kolonu Gözlemevi (EMSO) desteÄŸiyle Marmara Denizi’nde 2,5 yıldır yürütülen Marmara Earthquake Gap Assessment and Monitoring for Ä°stanbul (MAREGAMÄ°) Projesinde sona yaklaşıldı.

AA ekibi, Marmara Denizi‘nde çok disiplinli deprem araÅŸtırmalarının yapılmasını ve deniz tabanında bir gözlem istasyonunun tasarlanmasını içeren projeyi yürüten, Ä°stanbul Teknik Üniversitesi (Ä°TÜ) Maden Fakültesi Jeoloji MühendisliÄŸi Bölümü BaÅŸkanı Prof. Dr. Ziyadin Çakır, Ä°TÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsünden Prof. Dr. Sinan Özeren ve AraÅŸtırma Görevlisi Nurettin YakupoÄŸlu ile Fransa’daki Aix Marsilya Üniversitesi CEREGE AraÅŸtırma Biriminden yer bilimci Pierre Henry ve Bilimsel AraÅŸtırmalar Ulusal Merkezinden (CNRS) deniz teknolojileri mühendisi Olivier Desprez de Gesincourt’un Silivri ve Ä°mralı açıklarında iki gün süren çalışmalarını görüntüledi.

Dört ayağı bulunan bilimsel proje kapsamında deniz tabanında farklı cihazlarla sismoloji gözlemleri, deniz tabanında fay kaymalarının ölçümü (deniz tabanı haritacılığı), deniz tabanı gözlem istasyonu dizaynı ve deniz tabanı tsunamileri üzerine gözlem ve modelleme çalışmaları yapılıyor. 

Bilim adamları, araÅŸtırma için 6 ayda bir Ä°stanbul Üniversitesine ait Yunus-S araÅŸtırma gemisiyle Marmara Denizi’ne açılarak, fay hattı üzerinde belirledikleri, derinliÄŸi yer yer 800 metre ile 1300 metre arasında deÄŸiÅŸen noktalara, çeÅŸitli tiplerde algılayıcılara sahip ölçüm cihazlarını bırakıyor.

Cihazlar, akustik modem aracılığıyla 6 ayda bir denizden çıkarılıyor ve kaydettiÄŸi bilgiler alınarak bilgisayarlara aktarılıyor, cihaz bataryaları yenilenerek yeniden hazır hale getiriliyor ve fay hattında belirlenen yeni noktaya bırakılıyor.

Ölçüm cihazı 1300 metre derinden çıkarıldı

Bilim adamları Yunus-S araÅŸtırma gemisiyle çıktıkları son seferde Silivri’nin 13,5 mil açığında yer alan fay hattı üzerindeki ölçüm cihazını denizden çıkardı.

Akustik modem denize bırakıldıktan sonra ilettiÄŸi sinyali algılayan ölçüm cihazı, 1300 metre derinlikten 20 dakikada deniz yüzeyine ulaÅŸtı.

Vinç yardımı ile gemiye alınan ölçüm cihazı, su ile yıkandıktan sonra üzerinde yer alan basınç ölçer, sıcaklık, oksijen ve akım ölçer sensörler bilim adamları tarafından özenle çıkarılarak içindeki verilere ulaşıldı.

Son verileri inceleyen bilim adamları, Silivri açıklarında meydana gelen 5,8 büyüklüÄŸündeki depreme iliÅŸkin bilgilere de ulaÅŸtı. Ölçüm cihazını da etkileyen bu depreme iliÅŸkin bilgiler, seferin tamamlanmasının ardından bilim adamları tarafından detaylı ÅŸekilde incelenecek.

Bilim adamları, Silivri’deki çalışmalarını tamamladıktan sonra rotayı Ä°mralı’nın 4 mil açığındaki noktaya çevirdi. Çalışmanın ikinci gününde Silivri açıklarında denizden çıkarılan ölçüm cihazı pili ve donanımı yenilenerek Ä°mralı’nın 4 mil açığında 400 metre derinliÄŸe bırakıldı.

Cihaz 6 ay boyunca burada ölçüm yaptıktan sonra yine denizden çıkarılarak, yeni verilere ulaşılacak.

“Üzerinde enerji biriktiren fay kırılacak”

Prof. Dr. Ziyadin Çakır, projeye iliÅŸkin AA muhabirine yaptığı açıklamada, TÜBÄ°TAK’ın yabancı ülkelerle ikili iÅŸ birliÄŸi kapsamında Fransa Ulusal AraÅŸtırma Ajansı ile ortaklaÅŸa yürüttükleri projenin 6 ay sonra biteceÄŸini belirtti.

AraÅŸtırma kapsamında deniz tabanında farklı cihazlarla sismoloji gözlemleri, deniz tabanında fay kaymalarının ölçümü (deniz tabanı jeodezisi), deniz tabanı gözlem istasyonu dizaynı ve tsunamileri anlamak için gözlem ve hidrodinamik modellemelerin yapıldığını aktaran Prof. Dr. Çakır, araÅŸtırma sonunda elde ettikleri verilere iliÅŸkin ÅŸu bilgileri aktardı:

“Biz bu projeyle Kuzey Anadolu fayının, Marmara Denizi içinden geçen bölümünün özelliklerini daha detaylı anlamaya çalışıyoruz. Fay hangi hızda hareket ediyor? Kilitli mi? Bir deprem üretebilecek mi? Bir deprem olursa tsunami olur mu? Bu sorulara cevap bulmaya çalışıyoruz.

Marmara Denizi’nin Silivri açıklarından baÅŸlayıp, boÄŸazın açıklarına kadar gelen bölümünde fayın kilitli olup olmadığı belirsizdi. Bu çalışma ile kesinlikle kilitli olduÄŸunu ortaya koyduk. Deniz tabanına yerleÅŸtirdiÄŸimiz cihazlar sayesinde fayın bu bölümünün kilitli olduÄŸunu ve üzerinde enerji biriktirdiÄŸini göstermiÅŸ olduk. Dolayısıyla üzerinde enerji biriktiren bu fay gelecekte kırılacak.”

Deniz tabanına gözlem istasyonu kurulacak

Deniz tabanında bu gözlemleri periyodik olarak deÄŸil, sürekli yapmak istediklerini aktaran Prof. Dr. Çakır, “Bunu hayata geçirmek için ülkenin ekonomik ve insan gücü var. Bu projede güneÅŸ enerjisinden beslenen ÅŸamandıra ile baÄŸlantılı bir gözlem istasyonu tasarlandı.” dedi.

“Ciddi zararlar verecek bir tsunami meydana gelebilir”

Marmara Denizi’nde de tsunami tehlikesinin bulunduÄŸuna iÅŸaret eden Prof. Dr. Çakır, “Marmara’da tsunamilerin oluÅŸtuÄŸu tarihsel kaynaklardan biliniyor. Tsunamiler deniz altındaki yamaç heyelanları veya Adalar fayı dediÄŸimiz fayın kırılmasıyla meydana gelebilir. Japonya veya Endonezya’daki gibi bir tsunami beklentisi yok ama ciddi zararlar verecek bir tsunami meydana gelebilir. Elde ettiÄŸimiz verilerle tsunami konusunda modelleme yapabileceÄŸiz.”dedi.

Dünyanın en hassas basınç sensörlerinden biri

Prof. Dr Sinan Özeren de denizin içinde gerçekleÅŸen depremler ile su kütlesi arasındaki iliÅŸkileri incelemeye çalıştıklarını söyledi.

Bunları incelerken kullandıkları en önemli aletlerden birinin çok hassas bir basınç sensörü olduÄŸunu anlatan Prof. Dr. Özeren, sözlerine ÅŸöyle devam etti:

“Suyun dibinde duran bir basınç sensörü aslında kendi üzerinde bulunan suyun ağırlığıyla orantılı olarak statik basıncı ölçüyor. Bizim basınç sensörümüz dünyanın en hassas basınç sensörlerinden biri. Ekvador’da geçen sene meydana gelen bir depremi kaydettiÄŸini gördük. Tam manasıyla deÄŸil ama neredeyse bir sismometre gibi çalışıyor.

Silivri depremine iliÅŸkin önemli veriler elde edilecek

Prof. Dr. Özeren, depremlerin denizde etkileÅŸiminin en tanınan etkisinin tsunamiler olduÄŸunu ifade ederek, “Ciddi tsunamilere neden olmayan depremlerin yine suyla etkileÅŸimleri oluyor. Bu verilerden yola çıkarak birtakım matematiksel modeller kurmaya çalışıyoruz. ÖrneÄŸin su dibinde, deprem nedeniyle oluÅŸan akıntılar ile depremlerin nasıl baÄŸlantıları olduklarıyla ilgili birtakım teorileri test etmeye çalışıyoruz.” dedi.

Ölçüm cihazını en son geçen aylarda 5,8 büyüklüÄŸünde depremin meydana geldiÄŸi Silivri açıklarına koyduklarını anlatan Prof. Dr. Özeren, ÅŸunları kaydetti:

“Bu son veriler, 5,8 büyüklüÄŸündeki depremin etraftaki çevre deÄŸiÅŸkenleriyle olan etkileÅŸimi hakkında bilgi verecek. GeçmiÅŸ depremlerle ilgili çeÅŸitli veriler alıyoruz. ÖrneÄŸin deniz tabanından karotlar alıyoruz, tıpkı doktorların kanser hastalarından biyopsiyle doku örneÄŸi aldığı gibi. Fakat aldığınız örnekleri yorumlarken olayın tam olduÄŸu sırada nasıl ÅŸeyler olduÄŸu hakkında fikriniz olması lazım yoksa elinizde veri olsa bile bunu yorumlamanız zor oluyor. Bu araÅŸtırma deprem ile su kolonu arasındaki iliÅŸkinin fiziÄŸi üzerine de fikirler verecek.”

Projenin devamlılığı için finansman desteÄŸi gerekiyor

Prof. Dr. Özeren, “Daha uzun süre suyun altında kalabilecek, veriyi bu operasyonları yapmadan kablo veya ÅŸamandıralar yoluyla aktarabilecek sistemlerimiz olsa ve bunlara ek olarak su altı sismometreleri de koyabilsek bu verilere anında veya çok kısa zaman harcayarak ulaÅŸabilsek hem bilimsel hem de pratik yönden daha iyi olur.” dedi.

Projenin mart ayında sonlanacağını belirten Prof. Dr. Özeren, bu proje, bilimsel bir araÅŸtırma olmasının yanında deprem ile ilgili bir araÅŸtırma olduÄŸu için pratik öneme de haiz olduÄŸunu, bu nedenle projenin devamlılığı için kuruluÅŸların desteÄŸini beklediklerini vurguladı.

Muhabir: ÇiÄŸdem Alyanak

AA