NATO’nun Libya politikasında deÄŸiÅŸim sinyalleri

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Türkiye’nin Libya’da uluslararası toplum ve BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) tarafından tanınan hükümet ile yaptığı anlaÅŸmalardan sonra sahada durum hızla deÄŸiÅŸmeye baÅŸlarken, NATO da Libya konusunda uzun zamandır muhafaza ettiÄŸi sessizliÄŸini bozdu.

Libya’ya 2011’deki müdahalesinin ardından çok da aktif bir politika yürütmeyen NATO, uluslararası siyasetin en sıcak noktası haline gelen ülkeye yönelik politikasında deÄŸiÅŸim sinyalleri veriyor.

Uluslararası toplumun yanı sıra NATO’nun da tutum deÄŸiÅŸikliÄŸinde en önemli hususlardan birinin Türkiye’nin meÅŸru Libya hükümetiyle 27 Kasım 2019’da imzaladığı anlaÅŸmalar olduÄŸu düÅŸünülüyor.

Ä°ttifakın Libya geçmiÅŸi

NATO’nun Libya ile iliÅŸkisi 2011 yılına dayanıyor.

Arap Baharı olarak adlandırılan dönem Åžubat 2011’de Libya’da etkisini ülke genelinde ayaklanmalarla göstermeye baÅŸladı. Libya’nın 42 yıllık yönetiminin lideri Muammer Kaddafi’nin gösteri ve ayaklanmaları ÅŸiddetle bastırmaya çalışmasının ardından BM’den uluslararası topluma müdahale çaÄŸrısı geldi.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) 1970 ve 1973 sayılı kararlarının ardından NATO 2011’de Libya’ya yönelik BirleÅŸik Koruyucu Harekatı’nı baÅŸlattı.

NATO’nun uçuÅŸa yasak bölge ilan etmesinin ardından Fransa ve Ä°ngiltere olmak üzere çok sayıda ittifak üyesi ve Arap ülkesi Libya’ya hava saldırıları düzenledi.

Yaklaşık 8 ay süren operasyon boyunca NATO müttefik ve ortakları Libya’da 26 bin sorti yaptı. Operasyona 8 bin asker, 21 NATO gemisi ve 250’den fazla hava aracı katıldı.

NATO müdahalesiyle muhaliflerin güçlenmesinin ardından Libya’da Kaddafi dönemi sona erdi. Libya’daki sivilleri koruma görevi üstlenen misyona NATO, 2011 Ekim’de son verdi.

NATO’da dönüÅŸüm

Bazı çevrelerce son dönemde NATO’nun varlığı ve geçerliliÄŸi sorgulanmaya baÅŸlanırken, ittifak da 2030 vizyonunu geliÅŸtirmek için bir beyin gücü oluÅŸturdu.

Geçen sene sonunda gerçekleÅŸen Londra liderler toplantısının ardından, NATO genelinde “daha siyasi” bir aktör olunması gerektiÄŸine yönelik sesler güçlü ÅŸekilde yükselmeye baÅŸladı.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, ABD BaÅŸkanı Donald Trump’ın da etkisiyle, ittifakın hem terörle mücadelede hem de Orta DoÄŸu’da daha fazla nasıl rol üstlenebileceÄŸini gözden geçirmeye baÅŸladığını açıkladı.

Son demeçlerinde Stoltenberg, askeri gücünü muhafaza etmenin yanı sıra NATO’nun “siyaseten de güçlü bir aktör” olması gerektiÄŸinin altını birçok kez çizdi.

Ä°ttifakın “daha siyasi” olma kararı Libya politikasında da etkili oldu. NATO’nun 2011 yılından sonra Libya’ya iliÅŸkin tutumu yoÄŸunluklu olarak “ÅŸiddetin sona ermesi” ve siyasi sürece destek verme çaÄŸrılarından ibaret oldu.

MeÅŸru Libya hükümetinin üst düzey yetkililerini zaman zaman Brüksel’deki karargahta ağırlayan NATO, kendi rolünü de tekrar keÅŸfettiÄŸi son dönemde Libya’da daha aktif bir rol oynamaya hazır olduÄŸuna iÅŸaret etti.

NATO’da Libya trafiÄŸi

NATO, Libya’da sahada olmasa da müttefikler sayesinde ülke, sıklıkla ittifakın gündemine getirilen bir konu olmaya baÅŸladı.

Stoltenberg, geçen ay verdiÄŸi bir röportajda, 2018 Brüksel Zirvesi’nde NATO Devlet ve Hükümet BaÅŸkanları tarafından Libya’ya yönelik alınan kararı hatırlattı.

Ä°talya’nın yüksek tirajlı gazetelerinden La Repubblica’ya verdiÄŸi demeçte Stoltenberg, “BM tarafından tanınan Serrac hükümeti ile Hafter aynı kefeye konulmaz. NATO, Trablus hükümetine destek vermeye hazır.” ifadesini kullandı.

Genel Sekreter’in Libya BaÅŸbakanı Fayiz es-Serrac’ın talebi üzerine NATO’nun, savunma ve güvenlik kurumları inÅŸası alanında ülkeye yardım etmeye hazır olduÄŸunu vurgulayan açıklamaları, uluslararası gündeme bomba gibi düÅŸtü.

Açıklamanın hemen ardından Stoltenberg, Türkiye CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan ve Libya BaÅŸbakanı Serrac ile ayrı ayrı telefon diplomasisi yürüttü.

Stoltenberg, Libya’ya yönelik NATO yardımının ülkedeki siyasi durum ve güvenlik koÅŸulları göz önünde bulundurularak yapılacağını belirterek, yardıma istekli olunduÄŸunun birçok kez altını çizdi.

Geçen hafta düzenlenen NATO Savunma Bakanları Toplantısı’nda da Stoltenberg, Libya’nın doÄŸusundaki gayrimeÅŸru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter’den kurtarılan Terhune kentindeki toplu mezarlardan dolayı endiÅŸe duyduÄŸunu ve soruÅŸturulma yürütülmesi gerektiÄŸini açıkladı.

Stoltenberg aynı zamanda, Rusya’nın gerek Suriye gerek Libya olmak üzere DoÄŸu Akdeniz’de artan faaliyetlerinden endiÅŸe duyulduÄŸunu belirterek, durumu yakından takip ettiklerinin altını çizdi.

DeÄŸiÅŸen dinamikler

NATO’nun Libya’daki meÅŸru hükümeti “hatırlamasında” ve ilk etapta güvenlik kurumları inÅŸası konusunda yardım saÄŸlama konusunda istekli olmasının ardından son dönemde hızla deÄŸiÅŸen dinamiklerin yattığı düÅŸünülüyor.

Türkiye ile Libya hükümeti arasında 27 Kasım’da “Güvenlik ve Askeri Ä°ÅŸbirliÄŸi Mutabakat Muhtırası” ile iki ülkenin uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarının muhafazasını hedefleyen “Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına Ä°liÅŸkin Mutabakat Muhtırasının” sahada yol açtığı olumlu deÄŸiÅŸikler açık bir ÅŸekilde görülüyor.

Ayrıca ezeli rakibi Rusya’nın, Suriye’nin yanı sıra Libya’da etkinleÅŸmesi NATO’yu rahatsız ediyor.

Mısır ile BirleÅŸik Arap Emirlikleri’nin (BAE) yanı sıra darbeci Hafter’e destek veren Rusya’ya karşı ABD’nin de tepkisinin arttığı görülüyor.

Rusya’nın Libya’ya “MiG-29” ve “Su-27” uçaklarını sevk ettiÄŸine iliÅŸkin uydu görüntülerini yayımlayan ABD’nin de Libya politikasında revizyona gittiÄŸi sinyalleri belirginleÅŸiyor.

ABD’nin Afrika Kuvvetleri Komutanlığı (AFRICOM), Rus uçaklarının El Cufra Hava Üssü’nden kalkış yaptığı görüntüleri de yayımlayarak, Rusya’nın Afrika’daki “bir numaralı silah tüccarı” olarak kıtadaki çatışmalardan ve istikrarsızlıktan faydalandığını belirtti.

AFRICOM Harekat Direktörü TuÄŸgeneral Bradford Gering, “Rusya, NATO’nun güney kanadında stratejik bir tutunma noktası kurmaya çalışıyor ve bunu da masum Libyalıların hayatları pahasına yapıyor.” ifadelerini kullandı.

Ä°ki NATO müttefiki Türkiye ve ABD arasında Libya iÅŸ birliÄŸinin arttığına yönelik açıklamalar da sahadaki durumu güçlü ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirmeye aday görünüyor. DışiÅŸleri Bakanı Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu da CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan ve Trump arasında Libya konusunda olumlu bir yaklaşım olduÄŸunu, ABD ile Libya’da ortak çalışma konusunda talimat aldıklarını teyit etti.

DiÄŸer taraftan, bazıları NATO’nun da üyeleri olan AB ülkeleri arasında Libya konusunda çatlak derinleÅŸiyor.

Fransa’nın, açık ÅŸekilde kabul etmese de darbeci Hafter’e verdiÄŸi desteÄŸin özellikle Ä°talya hattında rahatsızlık yaratmaya baÅŸladığı görülüyor.

Ä°talya DışiÅŸleri Bakanı Luigi Di Maio’nun Türkiye’ye yaptığı ziyarette BM nezdinde yürütülen siyasi sürece vurgu yapması, Roma’nın Fransa’yla mesafesini arttırdığına iÅŸaret ediyor.

Benzer ÅŸekilde, Berlin Süreci’ne ev sahipliÄŸi yapan Almanya’nın da Fransa’yı birlik içinde yalnız bırakmaya baÅŸladığı gözlemleniyor.

Kendini yıllardır güncel sınama ve dinamiklere karşı uyarlayarak ayakta kalmayı baÅŸaran NATO’nun da Libya özelinde sahadaki durumdaki deÄŸiÅŸikliÄŸi idrak ederek, Libya’da daha aktif bir politika sergilemeye hazırlandığının sinyalleri güçleniyor.

Muhabir: Åžerife Çetin

AA