Ä°smet Ä°nönü’nün vefatının üzerinden 48 yıl geçti

0

BEÄžENDÄ°M

ABONE OL

News

0

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün yakın silah arkadaşı, İnönü savaÅŸlarının komutanı Mustafa Ä°smet, 24 Eylül 1884’te Ä°zmir’de doÄŸdu.

Babası Malatya’ya yerleÅŸmiÅŸ, Bitlisli Kürüm ailesinden ReÅŸit Bey, annesi Bulgaristan’ın Deliorman bölgesinden Cevriye Hanım’dı.

Ä°nönü, Sivas Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra 1895’te Topçu Harbiyesine girdi. 1903’te Harbiyeden, 1906’da ise Harp Akademisinden birincilikle mezun oldu. Ä°nönü, daha sonra kurmay yüzbaşı olarak Edirne’deki Ä°kinci Orduya atandı.

1907’de Ä°ttihat ve Terakki Cemiyetinde kısa bir süre çalışan Ä°nönü, 31 Mart olayını bastırmak için toplanan Hareket Ordusuna YeÅŸilköy’de katıldı. Ahmet Ä°zzet PaÅŸa komutasında Yemen’e gönderilen Dördüncü Kolordu kurmay heyetinde yer alan Ä°smet Ä°nönü, 1912’de binbaşılığa yükselerek, Yemen Kuvvetleri Komutanlığı Kurmay BaÅŸkanı oldu. Ä°lk diplomatik görevini burada üstlenip, Ä°mam Yahya ile görüşerek barışı saÄŸlayan Ä°smet Ä°nönü, Balkan Savaşı sırasında ise Çatalca’da bulundu.

Birinci Dünya Savaşı yılları

Birinci Dünya Savaşı’nda, BaÅŸkomutanlık Karargahı’nda Harekat Åžubesi Müdürlüğü yapan Ä°smet Ä°nönü, 1914’te yarbay rütbesine yükseldi. Ertesi yıl albaylığa yükselerek Trakya’daki Ä°kinci Ordu Kurmay BaÅŸkanlığına atanan Ä°nönü, daha sonra DoÄŸu ve Suriye cephelerinde Dördüncü, Yirminci ve Üçüncü Kolordu komutanlıklarında bulundu.

Bu dönemde Ä°kinci Ordu Komutanı Mustafa Kemal PaÅŸa ile çalıştı ve aralarında derin bir dostluk doÄŸdu, ondan yüksek ve anlamlı bir sicil aldı. 1916’da Ä°stanbul’da Mevhibe Hanım ile evlendi ancak hemen cepheye dönmek zorunda kaldı. Mondros Mütarekesi günlerinde Ä°stanbul’a geri gelerek, 1918’de Harbiye Nezareti MüsteÅŸarı oldu ve Askeri Åžurada görev aldı. Bu yıllarda Mustafa Kemal PaÅŸa ile görüşmeye devam etti.

Albay Ä°smet Bey, Ocak 1920’de Ankara’ya kısa bir süre için gidip döndü. 19 Mart 1920’de Mustafa Kemal’in çaÄŸrısı üzerine gizlice tekrar Ankara’ya geçip Milli Mücadele’de önemli görevler üstlendi.

Edirne Milletvekili seçilerek çalışmalara katıldı ve Genelkurmay BaÅŸkanı olarak düzenli bir ordu kurmayı baÅŸardı. Ä°nönü, Ä°stanbul Hükümeti tarafından Haziran 1920’de idama mahkum edildi.

4 Mayıs 1921’de Batı Cephesi komutanlığına atanan Ä°smet Ä°nönü, Birinci ve Ä°kinci Ä°nönü savaÅŸlarını kazandı. GeneralliÄŸe yükselerek Ä°smet PaÅŸa olarak anılmaya baÅŸlandı. Sakarya ve BaÅŸkumandanlık Meydan savaÅŸlarında etkili oldu.

Zaferin ardından Mudanya’da ateÅŸkes görüşmelerini yürüten Ä°nönü, 3 Ekim 1922’de DışiÅŸleri Bakanı ve Lozan baÅŸ delegesi oldu, 24 Temmuz 1923’de Lozan Barış AntlaÅŸması’nı imzaladı.

30 Ekim 1923’de ilk Cumhuriyet hükümetini kuran Ä°nönü, 8 Kasım 1924’te baÅŸbakanlıktan ayrıldı. Ä°nönü, daha sonra Åžeyh Sait isyanı nedeniyle yeniden aynı göreve getirildi.

Soyadı kanunu çıkınca Atatürk kendisine “Ä°nönü” soyadını verdi.

Ä°smet Ä°nönü, 15 yıl baÅŸbakanlıkta bulunduktan sonra hükümetten Eylül 1937’de ayrıldı.

İkinci Cumhurbaşkanı seçildi

Atatürk’ün vefatının ardından 11 Kasım 1938’de Türkiye Büyük Millet Meclisinde oy birliÄŸiyle Ä°kinci CumhurbaÅŸkanı seçildi. Ä°kinci Dünya Savaşı’na Türkiye’yi sokmamak için devletler arası politika alanında çok yönlü çalışmalarda bulunan Ä°nönü, çok partili demokratik hayata geçiÅŸi saÄŸladı.

CHP Genel BaÅŸkanı ve muhalefet lideri olarak 10 yıl boyunca siyaset yapan Ä°nönü, 27 Mayıs ihtilali ve seçimler sonucunda gerçekleÅŸen üç koalisyonda baÅŸbakanlık yaptı ve bu görevini 6 Åžubat 1965’e kadar sürdürdü.

CHP’de “ortanın solu” hareketini baÅŸlatan Ä°nönü, 8 Mayıs 1972’de ise parti içi mücadeleler sonucunda CHP’den istifa ederek senatör kimliÄŸiyle TBMM’de görev aldı.

Ä°smet Ä°nönü, 25 Aralık 1973’de Ankara’da vefat etti. Cenazesi, hükümet kararıyla Anıtkabir’e defnedildi.

AA