Gıda atıklarından gübre nasıl üretiliyor?
Kaliforniya’nın Başkenti Sakramento’ya yakın bir üniversite şehrinde yaşıyorum. Çöplerin, ev atıklarının nasıl toplandığını, değerlendirildiğini sizinle paylaşmak için bu yazıyı hazırladım.
Burada her evde, dört büyük çöp kutusu var. Bu çöp kutuları yerel yönetim tarafından evlere veriliyor ve standart ebatlarda yapılmış. Çöp arabaları da bu kutuları otomatik olarak kaldırıp toplayacak teknik donanıma sahip. Çöpü boşalttığı haznesi, aldığı çöpü sıkıştırma ve sızıntıya meydan vermeyecek şekilde yapılmış. Çöp kutularının ebat standardı bu nedenle önemli. Kutuların üzerinde evinizin kapı numarası yazılı ve kutuların temizliğinden ev sahipleri sorumlu. Dört değişik çöp kamyonu toplama işlemini yapıyor. Haftada bir gün, sıra ile bu çöp kamyonları geliyor ve ayrıştırdığımız çöpleri alıp götürüyor.
- Çöp kutusu: Evdeki sebze, meyve, yemek atıklarını kompost adını verdiğimiz bir çöp kutusunda topluyoruz. Toplanan atıklar şehir dışındaki çöp alanlarında işlenerek organik gübre üretiminde kullanılır. Üretilen gübreden isterseniz ücretsiz olarak alabilirsiniz. Evinizin bahçesinde kullanabilirsiniz.
- Çöp kutusu: Şişeler, teneke kutular, kavanozlar, pizza kutuları, hazır yemek tabakları ayrı ve kutuları burada toplanır ve ayrı bir çöp arabasıyla alınır ve geri dönüşümü yapılır.
- Çöp kutusu: Kağıt, gazete, küçük karton kutular, broşür gibi malzemelerin toplandığı yerdir. Bunları da ayrı bir çöp arabası alır, geri dönüşümü yapılır. Bu geri dönüşüm malzemelerinden yeni kağıt, gazete kağıt torba gibi ürünler yapıldığı gibi kumaş üretimi de yapılıyor.
- Çöp Kutusu: Yukarıdaki tanımlamaya uymayan genel ev artıkları bebek bezleri, hijyenik petler, tuvalet kağıtları, naylon torbalar gibi atıklar ise bu kutuda toplanır. Yüne buna özel kamyon tarafından alınır ve metan gazı üretiminde kullanılır.
- Çöp arabası: Bu bahçe artıkları, budanmış ağaç dalları veya kesilmiş ağaçları alıyor. Bu kamyon 2-3 ayda bir ilan edilen gün ve saate gelir ve yol kenarına yığılmış bahçe atıklarını alır. Toplanan yapraklar gübre yapımında değerlendirilir. Ağaç dalları özel bir makine ile evinizin önünde kıyılır bark cips denilen organik malzemeye dönüştürülür. İstenilirse, Yerel yönetimlerden çok küçük bir ücret karşılığı satın alınır. Bahçelerde zemin malzemesi olarak kullanılır. Çim ekmek yerine hem dekoratif hem de toprağın nemini koruyan bir malzemeye ulaşılır.
Görüldüğü gibi bir kıymık ev artığı ziyan edilmeden değerlendirilmektedir.
Yaz aylarında Türkiye’ye geldiğimde bu çöp ayrıştırmasının yapılmadığını görürüm ve içim acır, biz ne kadar zengin bir ülkeyiz ki bu atıkları tekrar kullanmaya tenezzül etmiyoruz ironisini yaparım.
Oysa yaptığım araştırmalarda çok çarpıcı rakamlara rastladım. Bunları paylaşmak istiyorum. Ev atıklarında sonuçlar çok ilginç. Her gün 1 öğünde, 1 milyardan fazla gıda atık olarak kayba uğruyor. Dünyada 735 milyon insanın açlıkla savaştığını düşünürsek olayın büyüklüğü ortada. Pek çok insanın temiz suya- içme suyuna erişemiyor olmasını düşünebiliyor musunuz? Dünyanın kaynakları sınırlı ve Dünya nüfusu durmadan artıyor. Çevre yok ediliyor ve Dünya tüketiliyor.
BM Çevre Programı’nın (UNEP) son verisinde hane başına yaklaşık 74 kg olmak üzere, yılda 931 milyon ton gıdanın çöpe gittiği tahmin ediliyor. Bu küresel kayıpta evlerde 569 milyon, gıda hizmet sektöründe 244 milyon, gıda perakendecileri 118 milyon tondan sorumlu görülüyor.
Bu yıl 16-24 Kasım 2024 tarihleri arası 16. Avrupa Atık Azaltma Haftası olarak ilan edildi. Amacı, atık önleme farkındalığını artırma hedefli ve yüksek paydaş katılımı sağlamak olduğu belirtiliyor.
Gıda atıkları ile açlık, bütçe ve iklim değişikliği etkileşimine dikkat çekilerek, “Atmayalım, soframızın bütçesini ve karbon ayak izini düşürelim.” söylemi ön plana çıkarılıyor.
Soframıza ulaşana kadar tarımda, hasat sonrasında, gıda işlenirken ve tüketiciye ulaşırken gıda kaybı olduğunu biliyoruz. Öte yandan sofralarımızda yani son tüketimde atık gıda çıkışı önemli bir gıda ziyanı olduğunu görüyoruz
Atık gıdanın bütçesi ve karbon ayak izine etkisi
Gıdalar tarladan, çiftlikten soframıza gelene kadar maliyeti artar. Bu süreçte doğrudan ve dolaylı çevresel etkilerle Dünya’ya verdiği zarar da büyüktür. Bu etkilerin en önemlisi, sera gazı emisyonlarıyla, iklim değişikliğine etkinin göstergesi olan karbon ayak izidir. Tarım ve iklim değişikliği birbirini etkileyerek bir kısır döngü yaratır. Bu karşılıklı etkileşim gıda arzını, gıdaya erişimi, sözün özü gıda güvenliğini zora sokup gıda fiyatları artışına neden olur. Bu etki soframızın bütçesi ve karbon ayak izi artar.
Üretilen fakat tüketilmeyen, çöpe atılan gıdanın, küresel sera gazlarının %8-10’u ile ilişkili olduğu tahmin edilmektedir. Evimizdeki gıda atımını azaltmak sadece bütçemize etkilemiyor, Dünya’nın varoluşunu da etkiliyor. Toprağın, suyun, havanın, enerjinin kullanımı üretimi etkileyecektir. Bu tedbirler doğa bütçesine iyi geleceği gibi karbon ayak izi olmak üzere tüm çevresel etkileri de azalır.
Sürdürülebilir gıda zincirini sağlayarak iklim dirençli tarıma destek vermek önemlidir.
News