Nakit Para Tedavülden Kalkacak Mı?
Merkez Bankası geçtiğimiz hafta Aselsan, Havelsan ve Tübitak-Bilgem ile ikili mutabakat zabıtları imzalayarak bu kurumlarla “Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu” oluşturduğunu duyurdu. Haber kamuoyunda büyük merak uyandırdı. İlk olarak bu platformun amacıyla başlamak isterim. Geçtiğimiz yıl Merkez Bankası dijital para üzerine çalışmalara başladığını duyurmuştu. İşte bu platformda geçen yıl başlayan bu çalışmaların devamı niteliğinde. Merkez Bankası’nın şimdilik tüm amacı dijital Türk lirası ile ilgili çalışmalar yapmak, onu uygulamaya koymak değil. Bunun için bu platformdaki kurumlarla faz 1 aşamasında çevrimdışı olarak bir ağ kurulacak ve burada kapalı devre testler yapılarak dijital Türk lirasının teknolojik anlamda ilk testleri yapılmış olacak. Faz 1 çalışmasından elde edilen sonuçlar 2022’de kamuoyuyla da paylaşılacak. Bu aşamada başarı elde edilirse faz 2’ye geçiş yapılacak.
Haber piyasalara düşünce hemen hemen herkesin aklına ilk gelen soru şu oldu? Merkez Bankası bir kripto para mı çıkarıyor? İsterseniz gelin bu çok merak edilen soruyu cevaplayalım.
Peşinen şunu söyleyerek başlayayım, dijital Türk lirası ile kripto para aynı şeyler değil, ikisi çok farklı kavramlar. Dijital Türk lirası şu an günlük hayatta kullandığımız nakit para olarak adlandırılan kağıt ve madeni paraların dijital ortamlara aktarılmış hali olacak. Söz konusu bu dijital platform ağ tabanlı bir ortam olabileceği gibi kart tabanlı bir ortam da olabilir. Yani eğer olur da dijital Türk lirası uygulamasına geçersek artık para taşımayacağız, tüm paralarımız dijital ortamlarda olacak. Nakit para tedavülden tamamen kalkacak.
Bu özelliği itibari ile baktığımızda dijital Türk lirası Merkez Bankası’nın güvencesinde olan paranın ta kendisi olacak. Bu nedenle aralarındaki en önemli fark dijital Türk lirasının arkasında bir devlet desteği varken kripto paralar ise arkalarında bir devlet ve kurum desteği olmayan merkeziyetsiz finans ürünleridir. Bir diğer fark da dijital paralar tam anlamıyla bir para iken, kripto paralar ise adında her ne kadar para kelimesi olsa da, onları para kabul etmek çok doğru değil. Kripto paralar geleneksel paraların sadece “değer saklama” (tasarruf aracı) özelliğini taşıyor. Bunun dışında kripto paralar paraların bir diğer özelliği olan ödeme aracı olma özelliğini tam olarak taşıdığını söyleyemeyiz. Çünkü şimdilik sadece bazı ülkeler ve kurumlar kripto paraları ödemelerde kabul ediyor. Örneğin Türkiye’de kripto paraları ödemelerde doğrudan ve dolaylı olarak kullanmak yasak. Yine paranın üçüncü özelliği olan hesap birimi özelliği kripto paralarda hiç yok. Dolayısıyla dijital Türk lirası tam anlamıyla bir para iken kripto paralar ise tam bir para değil. Yine ikisi arasındaki bir diğer önemli fark da dijital paraların değerleri daha istikrarlı ve stabil iken kripto paralar ise aksine değerleri sürekli değişen ve volatilitesi yüksek varlıklardır. Sırf bu özellikleri nedeniyle bile kripto paraların para olarak kabul edilmeleri oldukça zor görünüyor.
Peki ikisi arasında hiç mi benzerlik yok?
Evet aslında ikisi arasında benzerlikler olacak. İlk olarak bazı merkez bankaları dijital paralarını oluştururlarken Blok-Zincir (Blockchain) teknolojsine dayalı olarak kurguluyorlar. Bu anlamda İsveç ve şimdi de Türkiye dijital parasını bu teknoloji ile oluşturma niyetinde. Bildiğimiz üzere kripto paralar da tam olarak Blok-Zincir teknolojsinin birer ürünü. Bu açıdan bazı dijital paralar da kripto paralarla aynı teknolojik altyapıya dayanacak. Tabi bu onların kripto para olduğu anlamına gelmeyecek. Blok-Zincir teknolojisi çok güvenli ve iyi bir sistem olduğu için Merkez Bankaları kripto paraların bu altyapısından yararlanmak istiyor.
Bir diğer benzerlik ise ola ki dijital paralar tam anlamıyla hayata geçirilebilirlerse kripto paralar da olduğu gibi zaman ve mekan kısıtı olmadan çok hızlı ve maliyetsiz işlem yapmak mümkün olacak. Ki bana kalırsa Merkez Bankaları’nı son yıllarda dijital para çıkarmaya iten asıl neden de bu oldu. Merkez Bankaları baktılar ki insanlar pandeminin de etkisiyle artık eskisi kadar nakit para kullanmıyor. E kripto paralarla da çok hızlı ve maliyetsiz işlem yapılınca, biz neden kendi ülkemizin paralarını dijital hale getirmiyoruz ve bu kolaylıklardan yararlanmıyoruz diye düşünmeye başladılar.
Öte yandan Merkez Bankaları kripto paraların bu denli popülaritesinden rahatsız olduklarından ve para üzerindeki hakimiyetlerini kaybetmek istemediklerinden böyle bir çaba içerisine girmiş gibi görünüyorlar. Aslına bakarsanız çok da iyi oldu. Dijital paraların hayatımıza girmesi ile işlemler çok hızlı hale gelecek, paralar yastık altında kalmayacak ve belirli düzeyde bankalara da ihtiyaç kalmayacağı için işlem maliyetleri de azalacak. Bir de artık tüm para transferleri dijital ortamlarda olacağı için kayıt dışı işlemlerin de önüne geçilmiş olacak.
Sözün özü dijital paraların hayata geçmesi hem bireyler hem ekonomiler hem de Merkez Bankaları için çok faydalı olacak. Dijital parasını kullanmaya başlayan Bahamalar gibi darısı başımıza diyelim artık.
News