ABD’nin en uzun savaşı: Afganistan’da 20 yıl
AA muhabiri, ABD tarihindeki en uzun savaşın önemli tarihlerini derledi.
ABD’nin Afganistan’a müdahalesi, 2001’deki 11 Eylül saldırılarının ardından dönemin ABD BaÅŸkanı George W. Bush’un “terörizmle savaÅŸ” sözüyle baÅŸladı.
Afganistan’da yerleÅŸtiÄŸini öne sürdüğü El Kaide ve Usame bin Ladin’e odaklanan Bush, Taliban rejimini “topraklarında saklanan tüm El Kaide liderlerini ABD yetkililerine teslim etmeye” ya da onların kaderini paylaÅŸmaya çağırdı.
BaÅŸkan George W. Bush, 18 Eylül 2001’de 11 Eylül’de Amerika BirleÅŸik Devletleri’ne saldırmaktan sorumlu olanlara karşı güç kullanılmasına izin veren ortak bir kararı kanun haline getirdi. Bu ortak karar daha sonra Bush yönetimi tarafından, Afganistan iÅŸgali baÅŸta olmak üzere terörle mücadele için kapsamlı önlemler alma kararının yasal gerekçesi oldu.
“Terörizmle savaÅŸ”
“Terörizmle savaÅŸ” söyleminin ardından ABD’nin 20 yıllık Afganistan iÅŸgalinde yaÅŸanan geliÅŸmeler şöyle oldu:
7 Ekim 2001: ABD güçleri, hava harekatına Taliban ve El Kaide güçlerine yönelik saldırılarla baÅŸladı. Bölgeye yaklaşık 1000 ABD özel operasyon güçleri ve Merkezi Ä°stihbarat TeÅŸkilatı görevlisi, saldırıları yönlendirmeye ve Afgan muhalif güçleri organize etmeye yardımcı olmak için Afganistan’a girdi. Aynı dönemde yaklaşık 1300 Deniz Piyadesi, Taliban’a baskı yapmak için görevlendirildi.
9 Kasım 2001: Taliban rejimi, Mezar-ı Åžerif’te Özbek askeri lider MareÅŸal RaÅŸid Dostum’a sadık güçlere karşı kaybetmesinin ardından hızla çözülmeye baÅŸladı.
14 Kasım 2001: BirleÅŸmiÅŸ Milletler Güvenlik Konseyi (BM), üyelerine Afganistan’da bir geçiÅŸ yönetimi kurmada “merkezi bir rol” çaÄŸrısında bulunan ve üye devletleri istikrarı ve yardım dağıtımını teÅŸvik etmek için barış gücü göndermeye davet eden 1378 sayılı kararı kabul etti.
5 Aralık 2001: BM, Taliban haricindeki baÅŸlıca Afgan gruplarını, Almanya’nın Bonn ÅŸehrindeki konferansa davet etti ve taraflar, BM Güvenlik Konseyi’nin 1383 sayılı kararı ile onaylanan Bonn AnlaÅŸması’nı imzaladı. AnlaÅŸma, Hamid Karzai’yi geçici yönetim baÅŸkanı olarak görevlendirdi ve Kabil’de güvenliÄŸi saÄŸlamak için uluslararası bir barış gücü oluÅŸturulmasını öngördü. Bonn AnlaÅŸması’nı, Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü’nü (ISAF) kuran 20 Aralık tarihli ve 1386 sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı takip etti.
Afganistan’da Taliban hakimiyeti 9 Aralık 2001’de sona erdi
9 Aralık 2001: Taliban hakimiyeti, Taliban’ın Kandahar’ı teslim etmesi ve Taliban lideri Molla Ömer’in ÅŸehri terk etmesiyle sona erdi.
16 Aralık 2001: Afgan milislerinin, El Kaide lideri Usame bin Ladin’i yakalamak amacıyla El Kaide militanlarıyla 3-17 Aralık’ta girdiÄŸi savaÅŸ, yüzlerce ölümle ve bin Ladin’in kaçmasıyla sonuçlandı. Savaşın ilk yılında 2 bin 375 sivil hayatını kaybetti.
Mart 2002: İlk en büyük operasyon olan Anaconda Operasyonu, yaklaşık 800 El Kaide ve Taliban savaşçısını yakalamak için başlatıldı. Yaklaşık 2 bin ABD ve 1000 Afgan askeri operasyonda yer aldı.
17 Nisan 2002: Bush, Afganistan’ın yeniden inÅŸası çaÄŸrısında bulundu. ABD Kongresi, 2001’den 2009’a kadar Afganistan’a 38 milyar doların üzerinde insani ve yeniden yapılanma yardımı tahsis etti.
Haziran 2002: Aralık 2001’den bu yana Afganistan’ın geçici yönetiminin baÅŸkanı olan Hamid Karzai, ülkenin geçiÅŸ hükümetinin başına seçildi.
2 Mayıs 2003: ABD’li yetkililer, Afganistan’daki büyük muharebe operasyonlarının sona erdiÄŸini ilan etti. Taliban baÅŸta güney ve doÄŸuda olmak üzere yavaÅŸ yavaÅŸ yeniden bir araya gelmeye baÅŸladı.
8 AÄŸustos 2003: BM, Afganistan’ı istikrara kavuÅŸturmak ve yeni bir hükümet kurmak amacıyla Kuzey Atlantik AntlaÅŸması Örgütü (NATO) liderliÄŸindeki bir misyona yetki verdi. NATO, Afganistan’daki uluslararası güvenlik güçlerinin (ISAF) kontrolünü üstlenerek NATO/ISAF’ın rolünü ülke çapında geniÅŸletti.
9 Ekim 2004: Karzai, yüzde 55 oyla Afganistan’ın demokratik olarak seçilen ilk lideri oldu.
Bin Ladin 11 Eylül saldırılarının sorumluluğunu üstlendi
29 Ekim 2004: Usame Bin Ladin, Arap televizyon kanalı Al Jazeera’de yayınlanan açıklamasında, 11 Eylül 2001 saldırılarının sorumluluÄŸunu üstlendi.
23 Mayıs 2005: Afganistan CumhurbaÅŸkanı Hamid Karzai ve ABD BaÅŸkanı George W. Bush, ülkelerinin stratejik ortaklarını ilan eden ortak bir bildiri yayınladı. Bildiri, ABD kuvvetlerine “uluslararası teröre karşı savaÅŸ ve ÅŸiddet içeren aşırılığa karşı mücadele” için Afgan askeri tesislerine eriÅŸim saÄŸladı.
Temmuz 2006: Güneyde ÅŸiddetli çatışmalar patlak verdi. 2005’te 27 olan intihar saldırılarının sayısı 2006’da beÅŸ katına (139) çıkarken, uzaktan patlatılan bombalamalar iki katından fazla sayıya çıkarak 1677’ye ulaÅŸtı.
2006-2008: ABD kuvvetleri ağırlıklı olarak Irak’ta savaşırken, Afganistan’da yalnızca çok daha küçük bir birlik konuÅŸlandırıldı. Taliban, özellikle güneyde büyük ilerlemeler kaydetti. Buna karşılık, NATO misyonu bölgeye çoÄŸunluÄŸu Ä°ngiliz binlerce yeni asker getirdi. Sivil ölümler 2001’in ardından ilk kez binin üzerine çıktı.
Afganistan’daki ABD güçlerinin sayısı ilk kez 2010’da 100 bine ulaÅŸtı
17 Åžubat 2009: ABD’de Ocak 2009’da BaÅŸkan seçilen Barack Obama, Afganistan’daki gücü artırmaya karar vererek savaÅŸ bölgesine 17 bin asker daha göndermeyi planladığını duyurdu.
Temmuz 2009: ABD Deniz Piyadeleri, ülkenin güneyinde, özellikle Helmand Eyaletinde büyüyen Taliban isyanına yanıt olarak 4 bin denizciyi içeren büyük bir saldırı başlattı.
AÄŸustos 2009: Ä°lk defa 50 binin üzerine çıkan Afganistan’daki ABD askerinin sayısı, aÄŸustos ayında 68 bine ulaÅŸtı.
Kasım 2009: 20 AÄŸustos’ta yapılan tartışmalı cumhurbaÅŸkanlığı seçiminin ardından iki aydan fazla süren belirsizlikten sonra, CumhurbaÅŸkanı Hamid Karzai bir dönem daha yönetime geldi. Karzai’yi rakipleri Abdullah Abdullah ve EÅŸref Gani ile karşı karşıya getiren 20 AÄŸustos seçimleri, dolandırıcılık iddialarıyla gölgelendi.
1 Aralık 2009: ABD Başkanı Obama, mevcut 68 bin kuvvete ek olarak 30 bin kuvvetin daha savaşa katılacağını söyledi.
2010: Afganistan’daki ABD güçlerinin sayısı ilk kez 100 bine ulaÅŸtı. 2008’den sonra yıllık 2 binin üzerine çıkan sivil ölümleri 2010’da 2 bin 794 oldu.
Usame Bin Ladin 1 Mayıs 2011’de öldürüldü
1 Mayıs 2011: Usame Bin Ladin, Pakistan’da ABD güçlerinin düzenlediÄŸi baskında öldürüldü. Savaşın baÅŸlamasına sebep olan 11 Eylül saldırılarının sorumluluÄŸunu üstlenen Bin Ladin’in öldürülmesi, Afganistan’da savaşın sürdürülmesine iliÅŸkin devam eden tartışmaları ateÅŸledi.
22 Haziran 2011: Obama, 2012 yazına kadar 33 bin askeri geri çekme planını açıkladı. Bu kapsamda yıl sonuna kadar 10 bin askerin geri çekilmesini söyleyen Obama, 2014’te güvenliÄŸi Afganlara verene kadar, istikrarlı bir hızda çekilmesinin devam etmesini istedi.
7 Ekim 2011: Afganistan’da savaşın 10’uncu yılı geride kalırken sadece 2011’de 3 bin 133, toplamda ise 17 bine yakın sivil hayatını kaybetti. SavaÅŸa 444 milyar dolarlık harcama yapan ABD, bölgede 1800 askerini yitirdi.
27 Mayıs 2014: Obama ikinci görev süresinin sona ereceÄŸi 2016 yılı sonuna kadar neredeyse tüm ABD askerlerini Afganistan’dan çekme planını açıkladı.
21 Eylül 2014: Yeni seçilen cumhurbaşkanı Eşref Gani, seçim sonuçlarına itiraz eden Abdullah Abdullah ile bir koalisyon hükümeti kurma konusunda anlaştı.
28 Aralık 2014: ABD muharebe misyonu, çoÄŸu muharebe birliklerinin geri çekilmesi ve “Afgan liderliÄŸindeki” bir savaÅŸa geçiÅŸin ardından resmi olarak sona erdi. Bununla birlikte, bölgede Afgan güçlerini ve terörle mücadeleyi eÄŸitmeye odaklanan yaklaşık 10 bin ABD askeri kaldı.
2015: Obama, Afganistan’da durumun Amerikan ordusunun terk etmesi için çok kırılgan olduÄŸunu söyledi. 2015’te 3 bin 565, 2016’da ise 3 bin 527 sivil hayatını kaybetti.
13 Nisan 2017: ABD ordusu, Afganistan’da Ä°slam Devleti (IS) militanları tarafından kullanılan bir tünel kompleksine bomba attığını açıkladı. “Bütün bombaların anası” olarak bilinen “Massive Ordnance Air Blast Bomb” (MOAB), ABD tarafından bir çatışmada bu zamana kadar kullanılan en büyük nükleer olmayan bomba oldu.
ABD ile Taliban arasında barış görüşmeleri başladı
21 AÄŸustos 2017: Ocak ayında BaÅŸkanlık görevine baÅŸlayan Donald Trump, Taliban’ı Kabil hükümetiyle barış görüşmeleri yapmaya zorlamak amacıyla Afganlara destek saÄŸlayan ABD güçlerinin konuÅŸlandırılması çaÄŸrısında bulundu. Trump, “Artık Amerikan ordusunun gücünü uzak ülkelerde demokrasiler inÅŸa etmek için kullanmayacaklarını, diÄŸer ülkeleri ABD imajına göre yeniden inÅŸa etmeye çalışmayacaklarını, artık o günlerin geride kaldığını” söyledi. Bölgede 2017’de 3 bin 442 sivil hayatını kaybetti.
4 Eylül 2018: Afgan asıllı ABD’li diplomat Zalmay Halilzad, Taliban ile müzakereler için ABD özel temsilcisi olarak atandı.
12 Ekim 2018: Halilzad siyasi ofislerini kurdukları Doha’da Taliban temsilcileriyle bir araya geldi.
Åžubat 2019: ABD ile Doha’daki Taliban arasındaki müzakereler, 2018’in sonlarında baÅŸlayan ivmeyi temel alarak, ÅŸimdiye kadarki en yüksek seviyesine ulaÅŸtı.
7 Eylül 2019: ABD’nin baÅŸ müzakerecisi Halilzad’ın Taliban liderleriyle “prensipte” bir anlaÅŸmaya varıldığını açıklamasından bir hafta sonra, Trump barış görüşmelerini aniden durdurdu.
Åžubat 2020’deki anlaÅŸmayla baÅŸlayan geri çekilme tamamlandı
29 Åžubat 2020: ABD elçisi Halilzad ve Taliban, Afganistan’daki ABD birliklerinin önemli ölçüde geri çekilmesinin önünü açan ve Taliban’dan ülkenin terörist faaliyetler için kullanılmayacağına dair garantiler içeren bir anlaÅŸma imzaladı. Barış anlaÅŸması çerçevesinde nihai geri çekilme için 1 Mayıs 2021’i kesin bir tarih olarak belirleyen Afganistan’dan geri çekilme süreci baÅŸladı.
14 Nisan 2021: BaÅŸkanlık görevini devralan Joe Biden, kendisine miras kalan 1 Mayıs tarihini 31 AÄŸustos’a erteledi.
Haziran 2021: Saldırılarını yoğunlaştıran Taliban, onlarca ilçeyi ele geçirdikten sonra kuşatmaya aldığı vilayet merkezlerine yöneldi.
15 AÄŸustos 2021: Taliban, baÅŸkent Kabil’i kuÅŸattı ve yönetimi “barışçıl” yollarla devraldı. CumhurbaÅŸkanı EÅŸref Gani aynı gün akÅŸam saatlerine doÄŸru ülkeyi terk etti.
30 AÄŸustos 2021: ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı Orgeneral Kenneth McKenzie, ABD güçlerinin Afganistan’dan çekilme sürecinin tamamlandığını açıkladı.
AA
News