Emtia fiyatları ve ticarete etkisi
Rusya’nın Ukrayna’yı işgale başladığı 24 Şubat’tan beri Rusya’ya çeşitli yaptırımlar uygulanıyor. İşgal devam ettikçe de bu yaptırımlar gittikçe ağırlaşıyor. Savaşın ilk günlerinde Rusya’nın bu kadar ilerleyeceği beklenmiyordu aslında. Rusya ilerledikçe ve NATO için tehdit unsuru arttıkça yaptırımların seviyesi de arttı. Yaptırım beklentileri de…
Son olarak ABD, Rusya’dan tüm enerji, petrol ve doğal gaz ithalatını yasakladı. İngiltere de benzer bir kararla 2022 sonuna kadar Rusya’dan petrol ve doğal gaz ithalatını durduracağını açıkladı. Tabii aşamalı bir süreç öngörüyor. Rusya dünya petrol üretiminde ABD ve Suudi Arabistan’dan sonra üçüncü sırada geliyor. Aslında Rusya’nın ABD ve İngiltere’ye ihracatı toplam ihracatı içerisinde çok önemli bir paya sahip değil. Ama Avrupa’nın da benzer bir karar alması durumunda sıkıntı olabilir. Keza Rusya petrol ve doğalgazının %40’ını Avrupa’ya satıyor.
Rus petrol ve doğalgazına bu ambargonun duyurulması, petrol ve doğal gaz fiyatını da arttırdı. Petrolün varil fiyatı 130 doları aştı. Ardından Uluslararası Enerji Ajansı’nın acil durum petrol rezervlerinin devreye alınacağını açıklaması ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin petrol üretimini arttırma çağrısında bulunması ile birlikte biraz gevşedi. Doğalgaz vadeli fiyatı (Hollanda TTF Nisan vadeli kontrat), %30’a varan bir yükselişle 270 euro megavat/saat oldu.
Petrol ve doğalgazdaki fiyat artışı endüstriyel emtiada da fiyatları arttırdı
Petrol ve doğal gaz fiyatlarındaki yükseliş, üretiminde yoğun enerji kullanılan endüstriyel metallerin fiyatlarını da arttırdı. Alüminyum üretiminde yoğun olarak doğal gaz kullanılıyor. Avrupa’da doğal gaz fiyatlarının fırlaması alüminyum fiyatlarını da arttırdı ve 4250 doları gördü. Fiyatlarda bir miktar gevşeme olsa da hala bir önceki yıla göre %100 yukarıda. Benzer bir durum çinkoda da yaşandı. Goldman Sachs, Avrupa’da 900 bin ton alüminyum ve 700 bin ton çinko kapasitesinin devreden çıkarıldığına işaret ediyor. Çelik üretiminde de benzer bir durum söz konusu.
Rusya ve Ukrayna endüstriyel emtianın önemli ihracatçıları
Artan enerji maliyetlerinin etkilerine ek olarak Rusya ve Ukrayna önemli emtia ihracatçısı ülkeler. Rusya dünya paladyum arzının %42.8’ini, nikelin %9.3’ünü, alüminyumun %5.4’ünü ve bakırın %3.5’ini üretiyor.
24 Şubat öncesine göre paladyum fiyatları %25 artıda. Nikel fiyatları ise vadeli konratlarda açıkta yaşanan sıkışma nedeniyle 8 Mart’ta %250 arttı. Ardından vadeli piyasada nikelde işlemler durduruldu. Her ne kadar bu geçici bir finansal durum olsa da nikel fiyatları zaten savaş öncesine göre yükselmiş durumda. 24 Şubat öncesi 25 bin dolar civarında olan nikel fiyatı 7 Mart’ta 40 bin doları aşmıştı.
Paladyum çip üretiminde yoğun olarak kullanılıyor ve paladyum üretiminde dünya Rusya’ya bağımlı. Çip krizinde henüz bir çözüm sağlanamamışken paladyum tedarikinde yaşanacak sıkıntılar krizi derinleştirebilir. Alternatif olarak platinin kullanılabileceği söylense de yine platin üretiminde Rusya önemli bir oyuncu. Platin üretimindeki payı yaklaşık %14.
Otomotiv üretiminde sıkıntılar
Elektrikli araçların pillerinde yoğun şekilde lityum, kobalt, paladyum ve nikel kullanılıyor. Rusya dünyanın üçüncü büyük nikel üreticisi. Rusya’ya ambargoların genişlemesi ihtimali bile bu metallerin fiyatında sıçramalar yaratıyor. Morgan Stanley’e göre emtiadaki bu fiyat artışları toplam bateri maliyetini iki katına çıkarabilir. Bu da Avrupa’da gelişmekte olan elektrikli araç pazarına önemli bir darbe vurabilir.
Ukrayna da otomobiller için kablo donanımları üretiyor. Ülkedeki üretim tesislerinin savaş nedeniyle durması özellikle Almanya’daki otomotiv fabrikalarının tedarik sürelerinin uzamasına neden oluyor. Audi, Volkswagen, BMW, Porsche gibi bilinen otomotiv üreticileri, üretimlerinin bu nedenle sekteye uğradığını açıkladılar.
Özellikle Avrupa otomotiv piyasası için bu durum ikinci bir tedarik krizine dönüşüyor. Bir yandan Rusya ve Ukrayna’dan kaynaklanan tedarik aksamaları yaşanırken diğer yandan tedarik sağlanabilse bile daha maliyetli hale gelmiş durumda. Dünya otomotiv üretiminin 2022 yılında yaklaşık %2’lik bir kayıp yaşayacağı tahmin ediliyor.
Türkiye’ye etkiler
Otomotiv Türkiye’nin en önemli ihracat sektörü. İhracattaki payı %12.7. Otomotiv ihracatının %65’ini AB ülkelerine yapıyoruz. Avrupa otomotiv pazarında yaşanacak bu sıkıntıların, Türkiye otomotiv piyasasına da yansıması kaçınılmaz olacak. 2022 Ocak ayına çip krizi, hammadde sıkıntıları gibi nedenlerle ihracatta %1.6’lık bir düşüşle başlamıştık. Muhtemelen Şubat ve özellikle de Mart aylarında bu trend sürecektir.
Diğer yandan artan enerji fiyatları Türkiye’de de çelik ve alüminyum üretiminin maliyetini artırıyor ve bu endüstrilerde üretimi tehdit ediyor. Savaş nedeniyle küresel talepte yaşanabilecek bir daralma Türkiye’de de bu endüstrilerin üretimlerini durdurmasına yol açabilecektir. Keza Avrupa benzer bir durumu yaşıyor.
Ülkeler arasında yaşanabilecek bir uzlaşma fiyatlardaki aşırı artışı bir miktar hafifletebilir. Ancak emtia fiyatlarının eski seviyesine dönmesini beklemek zor. Haliyle 2022 zor başladı, maalesef zor geçecek…
News